Εμμηνόπαυση αποκαλείται η μόνιμη διακοπή της περιόδου (αμηνόρροια) που οφείλεται στην ανεπάρκεια της ωοθυλακικής λειτουργίας των ωοθηκών και σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου της γυναίκας. Ο ορισμός είναι αναδρομικός ως ένα έτος χωρίς περίοδο. Αν και αποτελεί φυσιολογική κατάσταση που τη βιώνει κάθε γυναίκα, υπάρχει ακόμα και σήμερα ταμπού γύρω από τη συζήτηση για την εμμηνόπαυση, πράγμα που δεν επιτρέπει και την εξεύρεση της αλήθειας γύρω από μύθους που επικρατούν για αυτή.
Συνέντευξη: Μάρθα Φραγκάκη
- Κυρία Παππά, πριν ξεκινήσουμε με τους μύθους γύρω από την εμμηνόπαυση, θα ήθελα να μου πείτε για ποιους λόγους μια γυναίκα στην εμμηνόπαυση χρειάζεται να γίνει μέλος της ΕΛ.ΕΤ.ΕΜ;
Στόχος της Ελληνικής Εταιρείας Εμμηνόπαυσης είναι η προαγωγή υγείας στη ζωή της εμμηνοπαυσιακής γυναίκας : 1) η παροχή εκπαίδευσης μέσω των γνώσεων και την μετάδοση πληροφοριών έτσι ώστε να μάθει να ενεργεί και να συμπεριφέρεται με απώτερο σκοπό την υγεία και την κατανόηση αυτής, 2) η ενδυνάμωση της εμμηνοπαυσιακής γυναίκας , έτσι ώστε να αποκτήσει δεξιότητες και ικανότητες οι οποίες να την βοηθήσουν να έχει τον έλεγχο της υγείας της και να καλύπτει τις ανάγκες τις για υγεία, 3) η αλλαγή της συμπεριφοράς με στόχο την τροποποίηση αυτής και την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής σε περίπτωση λανθασμένων συμπεριφορών που την δυσχεραίνουν ή μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα υγείας στο μέλλον 4) η πρόληψη, η οποία διενεργείται με την υιοθέτηση σωστών συμπεριφορών και τον τακτικό προληπτικό έλεγχο για την αποφυγή τυχόν αλλοιώσεων της υγείας, γιατί όπως είπε και ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης ‘κάλλιο το προλαμβάνειν παρά το θεραπεύειν’ και τέλος 5) η αλλαγή του τρόπου συμπεριφοράς του κοινωνικού περιβάλλοντος της εμμηνοπαυσιακής γυναίκας όπως π.χ. τα παιδιά, ο σύντροφος και οι φίλοι ,έτσι ώστε να είναι γνώστες της κατάστασης και να έχουν υποστηρικτικό ρόλο βοηθώντας την γυναίκα στην προσπάθεια για μια καλύτερη καθημερινότητα αλλά και για ένα πιο υγιές μέλλον.
Και προχωράμε με τους μύθους!
Μύθος 1: Κατά την εμμηνόπαυση χάνεται η σεξουαλική διάθεση και η σεξουαλική ζωή των γυναικών τελειώνει.
Ένα πρόβλημα και μια ανησυχία που έχουν πολλές γυναίκες είναι η αντίληψη που έχουν οι ίδιες αλλά και οι άλλοι γύρω της για την ερωτική της ζωή. Νιώθουν ότι μπορεί να είναι μη επιθυμητές ερωτικά, ότι, δεν είναι πια σέξι. Η συζήτηση περί σεξ και σεξουαλικής ζωής κάνει πολλές γυναίκες να νιώθουν άβολα ακόμα και όταν είναι να μιλήσουν στο γιατρό τους. Πολλές γυναίκες δεν λένε την πλήρη αλήθεια, είναι δύσκολο να παραδεχτούμε κάποια πράγματα ακόμα και στον εαυτό μας. Το σεξ είναι πολυδιάστατο όπως ακριβώς και οι άνθρωποι που κάνουν την πράξη. Για να μπορέσουμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η γυναίκα βιώνει μια περίοδο σεξουαλικής διαταραχής ενδιαφέροντος ή διέγερσης, θα πρέπει να αντιμετωπίζει: ελάττωση ή απουσία της επιθυμίας για σεξ, ελάττωση ή απουσία σεξουαλικών σκέψεων ή φαντασιώσεων , ελάττωση ή απουσία αισθημάτων στην γεννητική ή και σε άλλες περιοχές του σώματος, απουσία σεξουαλικής ευχαρίστησης, για μια περίοδο τουλάχιστον έξι μηνών και τα συμπτώματα να της προκαλούν δυσφορία. Η μετάβαση στην εμμηνόπαυση συσχετίζεται με μείωση της επιθυμίας. Ειδικά όταν η γυναίκα βιώνει το ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης, συνηθισμένη αιτία πόνου κατά την σεξουαλική επαφή. Οι γυναίκες με ακράτεια επίσης ενδέχεται να έχουν μειωμένη επιθυμία ή όσες λαμβάνουν κάποια φαρμακευτική αγωγή που επηρεάζει την επιθυμία. Όσες γυναίκες βιώνουν την κατάθλιψη ή δεν κοιμούνται καλά, μπορεί και εκείνες να έχουν μειωμένη διάθεση. Μια πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2017 στο Health Care for Women International, όπου συμμετείχαν 282 γυναίκες στην κλιμακτήριο έδειξε πως:
– το 79,4% εμφάνιζε κάποια σεξουαλική δυσλειτουργία
– 30.5% μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
– 30.5% πόνο κατά την σεξουαλική επαφή
– 27.3% δυσκολία επίτευξης οργασμού
– 25.2% μειωμένη κολπική εφύγραση
– 24.1% δυσκολία στην διέγερση
– 9.9% δυσκολία σεξουαλικής ικανοποίησης
Αυτός ο «χειμώνας» που φέρνει η εμμηνόπαυση στη σεξουαλικότητα της γυναίκας δεν διαρκεί για πάντα. Κατά μέσο όρο τέσσερα χρόνια μετά την είσοδο στην εμμηνοπαυσιακή περίοδο, η σεξουαλική επιθυμία επανέρχεται και το σεξ μπορεί να «ανθίσει».
Μύθος 2: Οι ψυχολογικές διακυμάνσεις είναι έντονες και παραμένουν για πάντα.
Αν και οι περισσότερες γυναίκες μεταβαίνουν στην εμμηνόπαυση, χωρίς να αντιμετωπίζουν ψυχιατρικά συμπτώματα, εκτιμάται από έρευνες πως το 20% των εμμηνοπαυσιακών γυναικών εμφανίζουν κατάθλιψη σε ένα βαθμό. Μελέτες έχουν αναδείξει γενικά αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης , με μείωση του κινδύνου κατά τη διάρκεια της περιόδου μετά την εμμηνόπαυση . Ο ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης της καταθλιπτική διάθεσης είναι ένα προηγούμενο ιστορικό κατάθλιψης , μαζί με τις διακυμάνσεις στα επίπεδα των αναπαραγωγικών ορμονών που σαφώς συνδέονται με καταθλιπτική διάθεση . Παράγοντας της μεταβολικής διάθεσης , με αποτέλεσμα την ύπαρξη καταθλιπτικών επεισοδίων, είναι και η παραγωγή των αναπαραγωγικών ορμονών κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης. Τα υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικότερα καταθλιπτικά συμπτώματα κατά την μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Παρ ‘ όλα αυτα, η εμμηνόπαυση, εξακολουθεί να θεωρείται ανεξάρτητος προγνωστικός παράγοντας εμφάνισης καταθλιπτικών συμπτωμάτων.
Η επιστημονική κοινότητα μιλά πλέον με δεδομένα και χωρίς περιστροφές γι’ αυτήν την μεγάλη αλλαγή στη ζωή της γυναίκας και πώς μπορεί να είναι μια αλλαγή με θετικό πρόσημο. Οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση ζουν σήμερα μια δραστήρια φάση της ζωής τους, είτε ως εργαζόμενες είτε ως σύζυγοι και μητέρες, είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας και χρειάζονται τη συμβολή της επιστήμης για να μπορούν να λειτουργούν στο 100% χωρίς συμβιβασμούς.
Mύθος 3: Κατά την εμμηνόπαυση είναι σίγουρο ότι θα πάρεις βάρος.
Η εμμηνόπαυση συνήθως χαρακτηρίζεται από κάποιες ανεπιθύμητες σωματικές εμπειρίες όπως οι εξάψεις ή η αύξηση βάρους. Οι συζητήσεις για το γυναικείο σώμα είναι γενικά δύσκολες. Όσο μεγαλώνουμε και μπαίνουμε στην εμμηνόπαυση το σώμα αλλάζει και απομακρυνόμαστε περισσότερο από ανέφικτο πρότυπο που θέτει η πατριαρχική κοινωνία. Μια γυναίκα θα πρέπει συνέχεια να απολογείται σε μια κοινωνία που συνεχώς κριτικάρει. Κάποιες φορές γινόμαστε σκληρές με το σώμα μας. Όλα τα σώματα έχουν και κρύβουν ομορφιά γι’ αυτό ο στόχος θα πρέπει να είναι η σωστή πληροφόρηση σχετικά με τις αλλαγές που συμβαίνουν κατά την περίοδο της εμμηνόπαυσης και αργότερα, τις συνέπειες στην υγεία και τους τρόπους που θα μπορούσαμε να μετριάσουμε αυτές τις μεταβολές.
Η βαθμιαία απώλεια μυϊκής μάζας είναι υπεύθυνη για την επιβράδυνση του μεταβολισμού όσο μεγαλώνουμε ωστόσο η συνιστώμενη άσκηση που μπορεί να περιλαμβάνει την αερόβια άσκηση, την άσκηση μυϊκής ενδυνάμωσης, την άσκηση ισορροπίας κ.α. θα μπορούσε να είναι φάρμακο ειδικά στην εμμηνόπαυση.
Μύθος 4: Η λήψη ορμονικής θεραπείας για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης είναι επικίνδυνη.
Τα πρόσφατα δεδομένα της γαλλικής μελέτης E3N, που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του 11ου Παγκοσμίου Συνεδρίου για την Εμμηνόπαυση στο Μπουένος Άιρες επιβεβαίωσαν ότι:
- Οι οιστρογόνο-προγεστερονικοί συνδυασμοί είναι αυτοί που ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αύξησης του κινδύνου του καρκίνου του μαστού (+80%). Αυτός ο κίνδυνος εμφανίζεται οποιαδήποτε και αν είναι η διάρκεια της θεραπείας.
- Για τους συνδυασμούς οιστρογόνου και φυσικής προγεστερόνης, δεν αύξησε τον κινδύνου καρκίνου του μαστού.
- Οι συνδυασμοί οιστρογόνου και προγεστερόνης θα ενείχαν ενδιάμεσο πρόσθετο κίνδυνο (+30 %)·
- Τα οιστρογόνα μόνα τους θα αύξαναν τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού (+40%), δεδομένα τα οποία έρχονται σε αντίφαση με άλλες νέες μελέτες που κατέληξαν στην απουσία κινδύνου.
Η ορμονική θεραπεία στην εμμηνόπαυση δεν πρέπει να χορηγείται συστηματικά αλλά πρέπει να αποφασίζεται κατά περίπτωση και να επαναξιολογείται τακτικά. Μην διστάζετε να συζητάτε με τον γιατρό σας για αυτό το ζήτημα.
Η Γαλλική Υπηρεσία Υγειονομικής Προστασίας Προϊόντων Υγείας (Afssaps) εξέδωσε σαφείς συστάσεις.
Γυναίκες που υποφέρουν από κλιμακτηριακές διαταραχές, κυρίως εξάψεις αλλά και ατροφία κόλπου, αλλαγές στο δέρμα, διαταραχές της διάθεσης, σε αυτή την περίπτωση, η Afssaps διευκρινίζει ότι μπορεί να χορηγηθεί ορμονική θεραπεία εφόσον αυτές οι διαταραχές επιδεινώνουν την ποιότητα ζωής των γυναικών. Ωστόσο, πρέπει να ενημερώνονται με σαφήνεια για τους κινδύνους και η χορήγηση πρέπει να γίνεται στην ελάχιστη αποτελεσματική δόση και για τη μικρότερη διάρκεια. Η τακτική επανεξέταση μια φορά ετησίως πρέπει να μην παραλείπεται, με ενδεχόμενο την προσωρινή διακοπή της θεραπείας ώστε να ελεγχθεί η επιμονή του κλιμακτηριακού συνδρόμου.
Στις υγιείς εμμηνοπαυσιακές γυναίκες χωρίς διαταραχές κλιμακτηρίου και χωρίς παράγοντα κινδύνου οστεοπόρωσης, δε συνιστάται η χορήγηση ορμονικής θεραπείας λόγω αρνητικής σχέσης οφέλους/κινδύνου.
Μύθος 5: Η εμμηνόπαυση ξεκινά στα 50.
Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης στις γυναίκες ξεκινούν συνήθως μεταξύ 45 και 55, αλλά μπορεί να ξεκινήσουν πολύ πιο πριν, ακόμη και δέκα χρόνια, οπότε μιλάμε για πρώιμη εμμηνόπαυση. Όταν μια γυναίκα μπαίνει στην εμμηνόπαυση πριν από τα σαράντα της χρόνια θεωρούμε ότι έχει πρόωρη εμμηνόπαυση, ωοθηκική δηλαδή ανεπάρκεια. Υπάρχει η πρωτοπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια (λόγω απουσίας μήτρας ή ωοθηκών, χρωμοσωμικών ανωμαλιών, αυτοάνοσων και διαταραχών ορμονών) και η δευτεροπαθής ωοθηκική ανεπάρκεια (η πρώιμη εμμηνόπαυση). Αίτια της πρώιμης εμμηνόπαυσης μπορεί να είναι :
- Χειρουργικές επεμβάσεις που απαιτούν αφαίρεση ωοθήκης ή μήτρας (υστεροκτομή)
- Χημειοθεραπείες, ιδιαίτερα στην κοιλιά
- Χρωμοσωμικές ανωμαλίες κι αυτοάνοσα
- Οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εμμηνόπαυσης.
Μύθος 6: Οι γυναίκες είναι υπερβολικές. Η διαχείριση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης δεν είναι κάτι δύσκολο.
Η εμμηνόπαυση, είναι μια αναπόφευκτη φάση στη ζωή και την καθημερινότητα της γυναίκας, Είναι ένα στάδιο με πολλές ψυχοσωματικές αλλαγές και μια μεταβατική περίοδος με ποικίλα χαρακτηριστικά.
Οι γνώσεις μας για την εμμηνόπαυση όλο και αυξάνονται και αποδεικνύεται ότι τα πράγματα είναι πιο σύνθετα απ όσα γνωρίζαμε.
Οι ορμονικές μεταβολές κατά την μετάβαση στην εμμηνόπαυση, τα συμπτώματα καθώς και η σοβαρότητα αυτών έχουν ένα ευρύ φάσμα που μπορεί να είναι από πολύ δυσάρεστα με σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των γυναικών, μέχρι αμελητέα με απουσία συμπτωμάτων.
Με δυο λόγια μπορεί να επικρατεί ένα χάος και κάποιες γυναίκες μπορεί να είναι πιο ευαίσθητες στις μεταβολές των επιπέδων των ορμονών. Η μετάβαση στην εμμηνόπαυση ποικίλλει και χαρακτηρίζεται από απρόβλεπτα και ασταθή επίπεδα ορμονών.