Οι σπίλοι και τα μελανώματα είναι και οι δύο όγκοι του δέρματος που προέρχονται από το ίδια κύτταρα που ονομάζονται μελανοκύτταρα. Η διαφορά είναι ότι οι σπίλοι είναι συνήθως ακίνδυνοι, ενώ τα μελανώματα είναι καρκινικά και συχνά θανατηφόρα, αν δεν ξεκινήσει η θεραπεία. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό eLife, ο Robert Judson-Torres, PhD, ερευνητής του Ινστιτούτου Καρκίνου Huntsman (HCI) και επίκουρος καθηγητής δερματολογίας και ογκολογικών επιστημών του Πανεπιστημίου της Γιούτα (U of U), εξηγεί πώς σχηματίζονται οι κοινές ελιές και τα μελανώματα και γιατί οι ελιές μπορούν να μετατραπούν σε μελάνωμα.
Τα μελανοκύτταρα είναι κύτταρα που δίνουν χρώμα στο δέρμα για να το προστατεύουν από τις ακτίνες του ήλιου. Συγκεκριμένες αλλαγές στην αλληλουχία του DNA των μελανοκυττάρων, που ονομάζονται μεταλλάξεις του γονιδίου BRAF, βρίσκονται σε πάνω από το 75% των σπίλων. Η ίδια αλλαγή βρίσκεται επίσης στο 50% των μελανωμάτων και είναι κοινή σε καρκίνους όπως του παχέος εντέρου και του πνεύμονα. Θεωρούνταν ότι όταν τα μελανοκύτταρα έχουν μόνο τη μετάλλαξη BRAFV600E το κύτταρο σταματά να διαιρείται, με αποτέλεσμα να δημιουργείται σπίλος. Όταν τα μελανοκύτταρα έχουν και άλλες μεταλλάξεις με το BRAFV600E, διαιρούνται ανεξέλεγκτα και μετατρέπονται σε μελάνωμα. Αυτό το μοντέλο ονομάζεται “γήρανση που προκαλείται από ογκογονίδια”.
“Πολλές μελέτες έχουν αμφισβητήσει αυτό το μοντέλο τα τελευταία χρόνια”, λέει η Judson-Torres. “Αυτές οι μελέτες έχουν παράσχει εξαιρετικά δεδομένα που υποδηλώνουν ότι το μοντέλο της ογκογονιδιοεπαγόμενης γήρανσης δεν εξηγεί τον σχηματισμό κρεατοελιών, αλλά αυτό που έλειπε από όλες είναι μια εναλλακτική εξήγηση – η οποία παρέμεινε ασύλληπτη”.
Με τη βοήθεια συνεργατών από το HCI και το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο, η ομάδα μελέτης πήρε κρεατοελιές και μελανώματα που δόθηκαν από ασθενείς και χρησιμοποίησε μεταγραφικό προφίλ και ψηφιακή ολογραφική κυτταρομετρία. Η μεταγραφική σκιαγράφηση προφίλ επιτρέπει στους ερευνητές να προσδιορίσουν τις μοριακές διαφορές μεταξύ σπίλων και μελανωμάτων. Η ψηφιακή ολογραφική κυτταρομετρία βοηθά τους ερευνητές να παρακολουθούν τις αλλαγές στα ανθρώπινα κύτταρα.
“Ανακαλύψαμε έναν νέο μοριακό μηχανισμό που εξηγεί πώς σχηματίζονται οι κρεατοελιές, πώς σχηματίζονται τα μελανώματα και γιατί οι κρεατοελιές μερικές φορές γίνονται μελανώματα”, λέει η Judson-Torres.
Η μελέτη δείχνει ότι τα μελανοκύτταρα που μετατρέπονται σε μελάνωμα δεν χρειάζεται να έχουν πρόσθετες μεταλλάξεις, αλλά στην πραγματικότητα επηρεάζονται από την περιβαλλοντική σηματοδότηση, όταν τα κύτταρα λαμβάνουν σήματα από το περιβάλλον στο δέρμα γύρω τους που τους δίνουν κατεύθυνση. Τα μελανοκύτταρα εκφράζουν γονίδια σε διαφορετικά περιβάλλοντα, τα οποία τους λένε είτε να διαιρούνται ανεξέλεγκτα είτε να σταματήσουν να διαιρούνται εντελώς.
“Η προέλευση του μελανώματος που εξαρτάται από τα περιβαλλοντικά σήματα δίνει μια νέα προοπτική στην πρόληψη και τη θεραπεία”, λέει η Judson-Torres. “Παίζει επίσης ρόλο στην προσπάθεια καταπολέμησης του μελανώματος με την πρόληψη και τη στόχευση γενετικών μεταλλάξεων. Μπορεί επίσης να είμαστε σε θέση να καταπολεμήσουμε το μελάνωμα αλλάζοντας το περιβάλλον”.
Τα ευρήματα αυτά δημιουργούν μια βάση για την έρευνα πιθανών βιοδεικτών μελανώματος, επιτρέποντας στους γιατρούς να ανιχνεύουν καρκινικές αλλαγές στο αίμα σε πιο πρώιμα στάδια. Οι ερευνητές ενδιαφέρονται επίσης να χρησιμοποιήσουν αυτά τα δεδομένα για την καλύτερη κατανόηση πιθανών τοπικών παραγόντων για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης μελανώματος, την καθυστέρηση της ανάπτυξης ή τη διακοπή της υποτροπής και την έγκαιρη ανίχνευση του μελανώματος.