To 37% των Ελλήνων καπνίζει, με αποτέλεσμα η χώρα μας να κατατάσσεται στην πρώτη θέση της Ευρώπης από πλευράς καπνίσματος.
Από την άλλη πλευρά όμως, ένα 5% του πληθυσμού -κυρίως άνδρες 18 – 39 ετών- χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό τσιγάρο, με σκοπό να κόψει το κάπνισμα.
Σε πρόσφατη μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (2017) που παρουσίασε η κ. Αναστασία Μπαρμπούνη, καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας, για τη σχέση του ηλεκτρονικού τσιγάρου με τη διακοπή του καπνίσματος στην Αττική, βρέθηκε ότι η καθημερινή χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου αυξάνει την πιθανότητα διακοπής του καπνίσματος, μπορεί λοιπόν να γίνει προσπάθεια ώστε να αξιοποιηθούν τα οφέλη από τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, ιδιαίτερα από τους καπνιστές που αρνούνται ή δεν μπορούν να διακόψουν το κάπνισμα με άλλες μεθόδους.
Τα παραπάνω στοιχεία παρουσιάστηκαν στο 2ο Επιστημονικό Συνέδριο για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού “2nd Scientific Summit on Tobacco Harm Reduction” με τη συμμετοχή 32 διακεκριμένων ελλήνων και διεθνών ομιλητών.
Το συνέδριο παρακολούθησαν 142 συμμετέχοντες από 20 χώρες (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Εκουαδόρ, Ελβετία, Ελλάδα, Η.Π.Α., Ιρλανδία, Ισλανδία, Κροατία, Κύπρο, Λετονία, Μ. Βρετανία, Νότιο Αφρική, Ουκρανία, Ρουμανία, Σουηδία, Τουρκία, Χιλή). Παρουσιάστηκαν 24 επιστημονικές εργασίες ως προφορικές ή αναρτημένες ανακοινώσεις. Περιλάμβανε 10 συνεδρίες, στις δύο από τις οποίες παρουσιάστηκαν οι προφορικές ανακοινώσεις.
Παρουσιάστηκαν επιδημιολογικά δεδομένα για το φορτίο του καπνίσματος παγκοσμίως, και ειδικότερα στην Ελλάδα.
Και παρότι τα διεθνή δεδομένα του Π.Ο.Υ. δείχνουν μείωση στα ποσοστά των ενήλικων καπνιστών, κυρίως στις χώρες με υψηλά εισοδήματα, εντούτοις, ο συνολικός αριθμός των καπνιστών παγκοσμίως, τείνει αυξανόμενος.
Η επιρροή του ηλεκτρονικού τσιγάρου στη συνήθεια του καπνίσματος στους νέους είναι αμελητέα, καταρρίπτοντας το επιχείρημα ότι αποτελεί «πύλη εισόδου» για το κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου, δείχνουν οι έρευνες από τη Μ. Βρετανία και τις Η.Π.Α., παρά τις διαφορές στη χρήση του, όπως ανέφερε ο Dr Lion Shahab, Associate Professor in Health Psychology, University College London. Όσον αφορά τις πολιτικές υγείας, οι ευρωπαϊκές χώρες– και η Ελλάδα– θα μπορούσαν να εγκρίνουν το ηλεκτρονικό τσιγάρο ως εργαλείο για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα στους ενήλικες, και να περιορίσουν την προώθηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων στους νέους ως επιλογή τρόπου ζωής.
Ο Dr Jacques Le Houezec, ειδικός στη διακοπή καπνίσματος και σύμβουλος δημόσιας υγείας, για τη δράση και τον κίνδυνο της νικοτίνης στην υγεία, υποστηρίζει ένθερμα τις προσπάθειες μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα με τη βοήθεια προϊόντων χωρίς καύση, όπως το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το snus, κλπ. Όπως εξήγησε, η νικοτίνη είναι ψυχοδιεγερτικό, όπως η καφεΐνη με δράση στη γνωστική λειτουργία, και ενισχύει την προσοχή. Ο καπνός του τσιγάρου, από την άλλη πλευρά, είναι ένα σύνθετο μίγμα που αποτελείται από 7.000 ουσίες μεταξύ των οποίων, οι 69 καρκινογόνες. Υπεύθυνος για τα περισσότερα από τα νοσήματα που αποδίδονται στο κάπνισμα είναι ο καπνός, προϊόν της καύσης του τσιγάρου, και όχι η νικοτίνη, η οποία δεν είναι καρκινογόνος, τόνισε. Η νικοτίνη μεμονωμένα, είναι λιγότερο εθιστική, ενώ είναι οι ουσίες που περιέχει το παραδοσιακό τσιγάρο που συμβάλλουν κατά πολύ στον εθισμό. Οι χρήστες ηλεκτρονικού τσιγάρου φαίνεται από μελέτες ότι έχουν μικρότερη εξάρτηση από αυτό.
Η κ. Παρασκευή Κατσαούνου υποστήριξε την άποψη της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS) για τη στρατηγική της «μείωση της βλάβης από τον καπνό», η οποία στην ανακοίνωσή της στις 30/05, αναφέρει ότι δεν μπορεί να συστήσει την παραπάνω μέθοδο για τον έλεγχο του καπνίσματος στον πληθυσμό. Παρότι η έκθεση σε δυνητικά επιβλαβή συστατικά με το ηλεκτρονικό τσιγάρο και τις συσκευές θερμαινόμενου καπνού μπορεί να είναι χαμηλότερη απ’ ό,τι με το παραδοσιακό τσιγάρο, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ακίνδυνα, επισημαίνεται στην ανακοίνωση της ERS.
Ο καθηγητής Karl Fagerstrom ανέφερε μια σειρά από παραδείγματα εφαρμογής της «μείωσης της βλάβης», υποστηρίζοντας ότι η μέθοδος είναι αποτελεσματική: ξεχώρισε το παράδειγμα της Σουηδίας που εμφανίζει το χαμηλότερο ποσοστό καπνιστών στην Ευρώπη με τη χρήση του snus, ενός προϊόντος σημαντικά μειωμένου κινδύνου συγκριτικά με το τσιγάρο. Στην Ιαπωνία, η μείωση του ποσοστού των καπνιστών την τελευταία πενταετία κατά την οποία κυκλοφορούν προϊόντα θερμαινόμενου καπνού είναι πρωτοφανής. Στη Μ. Βρετανία το κάπνισμα τσιγάρου σημειώνει ιστορικά χαμηλά (15,1% το 2017) με τη χρήση του ηλ. τσιγάρου ως κύριο μέσο διακοπής καπνίσματος. Ο κ. Fagerstrom τόνισε ότι οι παραπάνω παρεμβάσεις δεν επιβαρύνουν οικονομικά τα συστήματα υγείας και παράλληλα, η εκχώρηση της ελευθερίας επιλογής μεταξύ προϊόντων μειωμένου κινδύνου στους καταναλωτές έχει θετικά αποτελέσματα στη μείωση του καπνίσματος.
Ο Karl Snæbjörnsson, MD, από την Ισλανδία, εστίασε στα ποσοστά καπνίσματος στους νέους της χώρας, τα οποία τη διετία 2016-2018 έχουν μειωθεί κατά 60% περίπου με την αύξηση της χρήσης εναλλακτικών καπνικών προϊόντων. Τα ποσοστά των ενηλίκων καπνιστών επίσης, έχουν σημειώσει σημαντική πτώση 46% το διάστημα 2014-2017, έτσι σήμερα στις ηλικίες 16-34 ετών 9% είναι χρήστες snus, 9% ηλεκτρονικού τσιγάρου και μόλις 4,8% καπνιστές. Η Ισλανδία εφαρμόζοντας τη στρατηγική μείωσης της βλάβης έχει τα χαμηλότερα ποσοστά θανάτων από το κάπνισμα στην Ευρώπη (το 2017, περίπου 100 θάνατοι / έτος).
Οι Σουηδοί από την πλευρά τους, χρησιμοποιούν το snus ως μέθοδο αυτο-βοήθειας για τη διακοπή του καπνίσματος με υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας από τις τσίχλες ή τα αυτοκόλλητα νικοτίνης. Περίπου το ένα τρίτο των πρώην καπνιστών που άρχισαν να χρησιμοποιούν snus, το διέκοψαν και έγιναν μη καπνιστές. Η Σουηδία έχει το χαμηλότερο ποσοστό συνολικής θνησιμότητας από το κάπνισμα στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρειο Αμερική, αλλά και σε νοσήματα για τα οποία το snus έχει ενοχοποιηθεί ως μείζων παράγοντας κινδύνου.
Στο κάπνισμα όπως και σε άλλες αποφάσεις για την υγεία, η στρατηγική μείωσης της βλάβης δεν είναι «πατερναλιστική» και αφήνει την ελευθερία της απόφασης στον καθένα για τον κίνδυνο που θα αναλάβει, σχολίασε ο Martin Dockrell, Tobacco Control Programme Lead, Public Health England, UK, με αφορμή το θέμα της κεντρικής συζήτησης «Γιατί η μείωση της βλάβης από τον καπνό προκαλεί τόση αντιπαράθεση;». Ο Karl Fagerstrom δήλωσε υπέρ της κατάργησης του τσιγάρου, αλλά όχι του snus και του ηλ. τσιγάρου, αλλά όλοι αναγνώρισαν ότι είναι απαραίτητο να γίνουν περισσότερες μελέτες για τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, και να εξετάζονται με προσοχή όσον αφορά τη μεθοδολογία και τη χρηματοδότησή τους για να εξάγονται σωστά συμπεράσματα.
Στο συνέδριο, ιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων παρουσίασαν τις προσεγγίσεις τους για τον Έλεγχο και τη Διακοπή του καπνίσματος στα πλαίσια των ειδικών κλινικών διακοπής, για την αντιμετώπιση ασθενών με καρδιολογικά και αναπνευστικά προβλήματα, αλλά και υπερηλίκων καπνιστών. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν συζητήσεις με θέμα την κλινική εμπειρία από τη διακοπή του καπνίσματος, αλλά και για το θέμα βιοηθικής που συνιστά η στρατηγική «μείωσης της βλάβης» στο κάπνισμα, πώς να μεγιστοποιήσουμε τα οφέλη για τους καπνιστές, ελαχιστοποιώντας τους δυνητικούς κινδύνους για τους νέους.