Η πρόσφατη καταγραφή στην Κύπρο του είδους κουνουπιού Aedes aegypti, που αποτελεί τον βασικό ικανό διαβιβαστή των ιών Δάγκειου πυρετού, Zika και Chikungunya, καταδεικνύει τον κίνδυνο εισαγωγής αυτού του είδους και στη χώρα μας και καθιστά επιτακτική την ανάγκη ενισχυμένης εντομολογικής επιτήρησης για το συγκεκριμένο είδος κουνουπιών, με προτεραιότητα σε περιοχές που αποτελούν δυνητικές πύλες εισόδου του στη χώρα, ιδίως από τις γειτονικές χώρες όπου έχει καταγραφεί η παρουσία του (π.χ. αεροδρόμια, λιμάνια, νησιά).
Τα παραπάνω αναφέρονται σε εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας για το εφετινό ολοκληρωμένο πρόγραμμα καταπολέμησης κουνουπιών και των ασθενειών που σχετίζονται με αυτά. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην εγκύκλιο, το 2022 στην Γαλλία καταγράφηκαν περισσότερες από 40 περιπτώσεις εγχώριας μετάδοσης του Δάγκειου πυρετού με διαβιβαστή το Ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes albopictus) ενώ η Δημοκρατία της Κύπρου ανακοίνωσε ότι εντοπίστηκε το χωροκατακτητικό είδος Aedes aegypti. Αν και στο παρελθόν το συγκεκριμένο είδος εντοπίζονταν σε πολλές χώρες της Ευρώπης μέχρι και γενικότερα της λεκάνης της Μεσογείου (και στην Ελλάδα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του ’60), τα τελευταία χρόνια η παρουσία του εντοπίζεται στις περιοχές μεταξύ της Γεωργίας και Τουρκίας, ενώ στην Ευρώπη στις νήσους Μαδέιρα (Πορτογαλία) και στα Κανάρια νησιά (Ισπανία).
Σημαντικός παράγοντας για την αντιμετώπιση των κουνουπιών και την πρόληψη μετάδοσης νοσημάτων που μεταδίδονται από αυτά αποτελεί η στενή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων. Οι Περιφέρειες, οι Δήμοι και τα αρμόδια Υπουργεία, πανεπιστημιακοί και ερευνητικοί φορείς, ιδιώτες ανάδοχοι και όποιοι άλλοι συμμετέχουν στην οργάνωση και υλοποίηση των έργων καταπολέμησης θα πρέπει να συνεργάζονται με διακριτούς ρόλους και να επιδεικνύουν πνεύμα συνεργασίας για την επίτευξη των κοινών στόχων. Για την επιτυχία των προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών είναι σημαντική η έγκαιρη έναρξη και η ικανή διάρκειά τους, η ορθολογική κατανομή των πόρων ανά περιοχή, η επιλογή ικανού αναδόχου (βάσει προδιαγραφών) και ο καλύτερος – κατά το δυνατόν – έλεγχός του.
Ο ρόλος Περιφερειών και δήμων
Με βάση τα παραπάνω, η εγκύκλιος καλεί τις Περιφέρειες, μέσω των αρμοδίων Υπηρεσιών τους, όπως εκπονήσουν ολοκληρωμένο σχέδιο καταπολέμησης των κουνουπιών σε επίπεδο Περιφέρειας ή Περιφερειακών Ενοτήτων και, αφού εξασφαλίσουν εγκαίρως τις απαραίτητες πιστώσεις, να ορίσουν τον φορέα για την υλοποίησή του, καθώς και τον φορέα παρακολούθησης και εφαρμογής του προγράμματος (όπως π.χ. Επιτροπές Ελέγχου και Παρακολούθησης ή άλλο φορέα που να διαθέτει προσωπικό κατάλληλα εκπαιδευμένο).
4
Οι Δήμοι οφείλουν να προβαίνουν –παράλληλα με τις Περιφέρειες- στη λήψη μέτρων για την εξάλειψη εστιών αναπαραγωγής κουνουπιών, την εξυγίανση του περιβάλλοντος, την ευαισθητοποίηση των δημοτών και να υλοποιούν έργα διαχείρισης κουνουπιών, βάσει των προκαθορισμένων αρμοδιοτήτων τους, εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο, μετά από ενημέρωση και συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές των Περιφερειών.
Μέθοδοι καταπολέμησης των κουνουπιών
Η αντιμετώπιση των κουνουπιών σε μια περιοχή συνιστάται να περιλαμβάνει συνδυασμό μέτρων και μεθόδων καταπολέμησης που να συμβάλλουν στο τελικό αποτέλεσμα. Πρωτίστως θα πρέπει να στηρίζεται στην προνυμφοκτονία με στοχευμένες δράσεις και εφαρμογές υψηλής αποτελεσματικότητας, καθώς και στην εφαρμογή μέτρων διαχείρισης του περιβάλλοντος για τον περιορισμό ή/και εξάλειψη των εστιών ανάπτυξης των κουνουπιών. Όταν απαιτείται για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας, μπορεί να πραγματοποιείται και η καταπολέμηση των ακμαίων κουνουπιών, καθώς και εφαρμογή ειδικών επεμβάσεων, όπως π.χ. υπολειμματικών ψεκασμών εσωτερικών χώρων ή ψεκασμών κατά τη χειμερινή περίοδο.
Τα σκευάσματα βιοκτόνων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στα προγράμματα καταπολέμησης πρέπει υποχρεωτικά να διαθέτουν έγκριση κυκλοφορίας στη χώρα μας για τον συγκεκριμένο σκοπό, όπως αναφέρονται στο υπ’ αρ. πρωτ. 62/2689/23-01-2023 έγγραφο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Η χρήση κάθε εγκεκριμένου σκευάσματος πρέπει να γίνεται σύμφωνα με την έγκριση κυκλοφορίας του και τις οδηγίες ασφαλούς και ορθής χρήσης του όπως αναλυτικά περιγράφονται στην ετικέτα του. Σκοπός της ορθής χρήσης των βιοκτόνων είναι αφενός να επιτυγχάνεται η μέγιστη αποτελεσματικότητά του και αφετέρου η προστασία του χρήστη, της δημόσιας υγείας αλλά και του περιβάλλοντος. Οι Περιφέρειες που – για επείγοντες λόγους προστασίας δημόσιας υγείας – χρειαστεί να κάνουν εφαρμογή των ανωτέρω σκευασμάτων κατά παρέκκλιση των όρων και προϋποθέσεων που προβλέπονται στην έγκρισή τους, αλλά και χρήση μη εγκεκριμένων βιοκτόνων προϊόντων, πρέπει να υποβάλλουν στην Υπηρεσία μας τεκμηριωμένο αίτημα σύμφωνα με το άρθρο 55 του Κανονισμού (ΕΕ) 528/2012, προκειμένου αυτό να εξεταστεί από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ύστερα από την γνωμοδότηση της αρμόδιας Επιτροπής για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση των Τροπικών Νοσημάτων του Υπουργείου Υγείας σχετικά με τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Επίσης, πρέπει να τονιστεί ότι η επιλογή για εφαρμογές βιοκτόνων θα πρέπει να γίνεται σε συμμόρφωση και με τον Κανονισμό 528/2012 ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά “με τη διάθεση και τη χρήση βιοκτόνων” άρθρο 17 παρ. 5: “Η ορθή χρήση συνεπάγεται την ορθολογική εφαρμογή ενός συνδυασμού φυσικών, βιολογικών, χημικών ή άλλων μέτρων, κατά περίπτωση, χάρη στα οποία η χρήση των βιοκτόνων περιορίζεται στο ελάχιστο αναγκαίο, λαμβάνονται δε τα ενδεδειγμένα προφυλακτικά μέτρα”.