Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα κατάγματα των οστών στις μεγαλύτερες ηλικίες, πέρα από τα προβλήματα υγείας οδηγούν σε υποβάθμιση της ποιότητας ζωή με τα ποικίλα κινητικά προβλήματα και τα οστικά άλγη. Με την πάροδο της ηλικίας αυξάνονται η ευθραυστότητα των οστών λόγω οστεοπόρωσης αλλά και η συχνότητα πτώσεων αφού μειώνεται η ευλυγισία του κορμού και χάνεται το αίσθημα ισορροπίας. Στα χρόνια που έρχονται αναμένεται να αυξηθεί το πρόβλημα των καταγμάτων της προϊούσης ηλικίας, επειδή αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης και επομένως θα αυξάνεται και ο γηράσκων πληθυσμός. Εντούτοις πολλά από τα αιτία αφενός μεν μπορούν να προληφθούν και αφετέρου σύγχρονες αναίμακτες τεχνικές μπορεί να υποστηρίξουν θεραπευτικά τους καταγματίες, ιδιαίτερα εκείνους που λόγοι υγείας δεν τους επιτρέπουν να υποβληθούν σε μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις.
Γράφουν οι: Ιωάννα-Σταυρούλα Γιαννακοπούλου Ειδικευόμενη Ιατρός Ακτινολογίας, Παναγιώτης Χαλβατσιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας – Σακχαρώδη Διαβήτη Ιατρική Σχολή, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Με την πάροδο της ηλικίας τα συμπιεστικά κατάγματα στην σπονδυλική στήλη είναι από τα πιο συχνά και ιδιαίτερα στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Ο κίνδυνος όμως επέλευσης τους αυξάνεται με το κάπνισμα, την αυξημένη κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών, την μείωση της φυσικής δραστηριότητας, την κακή διατροφή, τα σύνδρομα δυσαπορρόφησης της τροφής, την ανεπάρκεια βιταμίνης D και την λήψη φαρμάκων όπως των κορτιζονούχων, των αντικαταθλιπτικών και των αντιεπιληπτικών. Υπολογίζεται ότι 1 στις 5 γυναίκες στις ΗΠΑ θα υποστούν συμπιεστικό κάταγμα της σπονδυλικής στήλης κατά την διάρκεια της ζωή τους.
Στην οστεοπόρωση τα οστά του πάσχοντα χάνουν την μικροαρχιτεκτονική τους λόγω της μείωσης της οστικής πυκνότητας και έτσι αυξάνεται η ευθραυστότητα τους με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο να υποστούν κατάγματα όχι μόνο από πτώσεις και ατυχήματα, αλλά συμπιεστικού τύπου από το βάρος του σώματος και μόνο. Πρόσφατες μελέτες περιγράφουν αυξημένο κίνδυνο για κατάγματα σπονδύλων σε άτομα με κεντρική παχυσαρκία. Ανάλογα αυξημένος είναι και ο κίνδυνος στον σακχαρώδη διαβήτη που συχνά συνδυάζεται με την παρουσία παχυσαρκίας, ενώ ιδιαίτερα αυξημένος είναι ο κίνδυνος στους ασθενείς με διαβητική νευροπάθεια, με μακρύ ιστορικό διαβήτη και στους ινσουλινοθεραπευόμενους.
Μια άλλη συχνή αιτία συμπιεστικών καταγμάτων των σπονδύλων είναι οι κακοήθειες όπως το πολλαπλούν μυέλωμα και οι μεταστατικοί καρκίνοι του μαστού του προστάτη και του πνεύμονα. Στα πλαίσια επίσης ενός αντικαρκινικού θεραπευτικού σχήματος η ακτινοβόληση των μεταστάσεων στους σπονδύλους μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο κατάγματος.
Η σπονδυλική στήλη αποτελεί βασικό δομικό και λειτουργικό στοιχείο του ανθρώπινου σώματος. Τραυματισμοί ή παθήσεις που την επηρεάζουν, όπως τα κατάγματα, μπορεί να προκαλέσουν έντονο πόνο, απώλεια κινητικότητας και σοβαρές επιπλοκές.
Στο παρελθόν, η κύρια θεραπευτική επιλογή για τέτοιες καταστάσεις ήταν το ανοιχτό χειρουργείο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, όπως η σπονδυλοπλαστική και η κυφοπλαστική, αποτελούν αξιόπιστες, ταχύτερες και ασφαλέστερες εναλλακτικές επιλογές.
Η σπονδυλοπλαστική είναι μια ελάχιστα επεμβατική τεχνική που εφαρμόζεται κυρίως σε ασθενείς με οστεοπορωτικά κατάγματα, κακοήθεις όγκους ή αιμαγγειώματα της σπονδυλικής στήλης. Προσφέρει άμεσα σημαντική μείωση του άλγους (~90%) και συνεπώς μείωση της ανάγκης ισχυρής αναλγητικής φαρμακευτικής αγωγής, σταθεροποίηση, βελτίωση στην βάδιση και την ισορροπία καθώς και αντινεοπλασματική δράση σε έδαφος κακοήθειας.
Η διαδικασία γίνεται συνήθως υπό τοπική αναισθησία, διαδερμικά, υπό αξονική τομογραφία. Κατά την επέμβαση, ο γιατρός εισάγει μια πολύ λεπτή βελόνα στο σπονδυλικό σώμα και εγχέει οστικό τσιμέντο (το πιο γνωστό πολυμερές είναι το πολυμεθυλ-μεθακρυλικό), το οποίο σταθεροποιεί τον σπόνδυλο και μειώνει άμεσα τον πόνο.
Οι επεμβάσεις αυτές ενδείκνυνται σε:
-
Κατάγματα σπονδύλων λόγω οστεοπόρωσης ή τραυματικής αιτιολογίας που προκαλούν επίμονο πόνο και δεν ανταποκρίνονται στην συντηρητική αντιμετώπιση με παυσίπονα
-
Κακοήθη νεοπλάσματα ή μεταστατικοί όγκοι που προσβάλλουν τη σπονδυλική στήλη
-
Αιμαγγειώματα που προκαλούν συμπτώματα και σε περιπτώσεις οστεονέκρωσης.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις με ισχυρές αντενδείξεις όπως οι λοιμώξεις της σπονδυλικής στήλης, η παρουσία διαταραχών πήξης του αίματος ή νευρολογικά ελλείμματα που απαιτούν αποκλειστικά την χειρουργική αποσυμπίεση.
Αν και η σπονδυλοπλαστική είναι γενικά ασφαλής θεραπευτική μέθοδος με σημαντικά χαμηλά ποσοστά θνητότητας και θνησιμότητας, υπάρχουν ελάχιστες επιπλοκές, όπως νευρολογικά προβλήματα λόγω διαρροής του «τσιμέντου» έξω από τον σπόνδυλο, αλλεργική αντίδραση στο υλικό και αιμορραγία. Ωστόσο, η εμπειρία του γιατρού και η σωστή προεγχειρητική αξιολόγηση μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο αυτών των επιπλοκών.
Η κλασσική θεραπευτική προσέγγιση με το ανοιχτό χειρουργείο σταθεροποίησης της σπονδυλικής στήλης που περιλαμβάνει τομή στο δέρμα, αποκόλληση των μυών, τοποθέτηση μεταλλικών υλικών και μακρά μετεγχειρητική αποκατάσταση έχει σημαντικά μειονεκτήματα γιατί απαιτεί γενική αναισθησία, μεγάλης διάρκειας επέμβαση, μακρά νοσηλεία και ανάρρωση ενώ ελλοχεύει υψηλός κίνδυνος διεγχειρητικών και μετεγχειρητικών επιπλοκών.
Αναμφίβολα η σπονδυλοπλαστική υπερέχει σε ηλικιωμένους ή ευπαθείς ασθενείς με συνοσηρότητες όπως η καρδιαγγειακή νόσος, η χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια και η θρομβοεμβολική νόσος, καθώς μειώνει το χειρουργικό και αναισθησιολογικό ρίσκο, επιτρέπει ταχεία επάνοδο στις δραστηριότητες και μειώνει τον πόνο άμεσα.
Η κυφοπλαστική αποτελεί μια παραλλαγή της σπονδυλοπλαστικής, πιο σύνθετη τεχνικά, με σημαντικά υψηλότερο κόστος. Ωστόσο, είναι σημαντική ως επιλογή καθώς εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου συνυπάρχει καθίζηση ή παραμόρφωση του σπονδύλου. Πριν από την έγχυση του τσιμέντου, χρησιμοποιείται ένα μικρό «μπαλόνι» υψηλών πιέσεων που φουσκώνει μέσα στον σπόνδυλο, προκειμένου να αποκαταστήσει το ύψος του και να δημιουργήσει χώρο για το οστικό τσιμέντο. Δεν φαίνεται να υπάρχουν σημαντικές διαφορές στην αποτελεσματικότητα μεταξύ των δύο μεθόδων σταθεροποίησης. Μόνη ένδειξη για την κυφοπλαστική αποτελούν τα πρόσφατα κατάγματα τραυματικής αιτιολογίας.
Συμπερασματικά οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές όπως η σπονδυλοπλαστική και η κυφοπλαστική αποτελούν πρώτης γραμμής θεραπευτικές επιλογές για ασθενείς με επώδυνα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης, ειδικά όταν το ανοιχτό χειρουργείο δεν είναι εφικτό ή δεν ενδείκνυται. Προσφέρουν άμεση ανακούφιση από τον πόνο, ταχεία αποκατάσταση και μικρότερο κίνδυνο επιπλοκών. Η σωστή αξιολόγηση από εξειδικευμένο γιατρό, είτε Επεμβατικό Ακτινολόγο είτε Νευροχειρουργό, είναι καθοριστική για την επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου.
