Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί μία από τις λίγες μορφές καρκίνου που μπορούν να προληφθούν πλήρως, εφόσον υπάρχει σωστή ενημέρωση και τακτικός έλεγχος. Ο Μαιευτήρας – Γυναικολόγος και Ειδικός στην Αναπαραγωγική Ιατρική, Δρ. Δημήτριος Χριστάκης, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, τονίζει στη συνέντευξη που μας έδωσε τη σημασία της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης, με αφορμή το Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας.
«Το Τεστ Παπ και το HPV DNA test είναι δύο πολύτιμες εξετάσεις, με διαφορετικό αλλά συμπληρωματικό ρόλο. Ο συνδυασμός τους προσφέρει την καλύτερη δυνατή πρόληψη», επισημαίνει ο κ. Χριστάκης, εξηγώντας με απλό τρόπο τις διαφορές μεταξύ των δύο μεθόδων και τη σημασία του σωστού ελέγχου μετά από ένα θετικό αποτέλεσμα HPV.
Ο γιατρός υπογραμμίζει ότι «ένα θετικό HPV DNA test δεν σημαίνει καρκίνο» και ότι, με την καθοδήγηση του ειδικού και την κατάλληλη παρακολούθηση, «στις περισσότερες περιπτώσεις δεν προκύπτει ποτέ σοβαρό πρόβλημα». Παράλληλα, αναδεικνύει τη σημασία του εμβολιασμού και των υγιεινών συνηθειών, καθώς και τον ρόλο που μπορούν να έχουν τα εθνικά προγράμματα πρόληψης στη βελτίωση της δημόσιας υγείας.
«Η πρόληψη ξεκινά με τη γνώση», τονίζει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι η ενημέρωση, η εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας και η ανθρώπινη επαφή είναι οι τρεις βασικοί πυλώνες για μια κοινωνία που θα προλαμβάνει και όχι απλώς θα θεραπεύει.
Συνέντευξη: Μάρθα Φραγκάκη
Κύριε Χριστάκη, με αφορμή το Εθνικό Πρόγραμμα για την Πρόληψη του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας, πολλές γυναίκες έκαναν για πρώτη φορά το μοριακό τεστ HPV DNA. Θέλετε να μας δώσετε κάποιες βασικές πληροφορίες για αυτή την εξέταση; Ποιες είναι οι διαφορές της με το Τεστ ΠΑΠ;
Το Τεστ Παπανικολάου (ή Τεστ Παπ) και το HPV DNA test είναι δύο εξίσου σημαντικές εξετάσεις για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, έχουν όμως διαφορετικούς ρόλους και λειτουργίες.
Το Τεστ Παπ είναι μια απλή, ανώδυνη εξέταση που γίνεται στο γυναικολογικό ιατρείο. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο γιατρός, με τη βοήθεια του κολποδιαστολέα, συλλέγει κύτταρα από τον τράχηλο της μήτρας. Στη συνέχεια, το δείγμα αυτό εξετάζεται από τον κυτταρολόγο στο μικροσκόπιο, με σκοπό να εντοπιστούν τυχόν αλλοιώσεις που μπορεί να είναι προκαρκινικές ή καρκινικές.
Η λήψη του HPV DNA test γίνεται με τον ίδιο τρόπο. Η διαφορά είναι ότι το συγκεκριμένο test εντοπίζει την παρουσία του ιού HPV (Ιός των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων), ο οποίος ευθύνεται για την πλειονότητα των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Με άλλα λόγια λοιπόν, το HPV test δεν εξετάζει τα κύτταρα για αλλοιώσεις αλλά ανιχνεύει απευθείας το γενετικό υλικό του ιού.
Οι δύο αυτές εξετάσεις είναι πολύτιμες και ο συνδυασμός τους προσφέρει την καλύτερη δυνατή πρόληψη.
Να ξεκαθαρίσουμε ότι αν μία γυναίκα βγει θετική στον ιό HPV δεν σημαίνει ότι έχει καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας. Ποιες είναι οι κινήσεις που πρέπει να κάνει μετά από ένα θετικό HPV DNA test;
Ένα θετικό HPV DNA test μπορεί να τρομάξει μια γυναίκα. Ωστόσο, σημαίνει απλώς ότι έχει έναν τύπο του ιού HPV, που ενδεχομένως, σε βάθος χρόνου, να προκαλέσει αλλαγές στα κύτταρα του τραχήλου. Οι περισσότερες γυναίκες με θετικό HPV DNA test, με σωστή παρακολούθηση, δεν θα εμφανίσουν ποτέ κάποιο σοβαρό πρόβλημα.
Το πιο σημαντικό βήμα για μια γυναίκα με θετικό HPV DNA test είναι να ακολουθήσει τις οδηγίες του γιατρού της. Ανάλογα με το αποτέλεσμα, ο γιατρός μπορεί να προτείνει να κάνει μία νέα εξέταση, όπως Τεστ Παπ, για να δει αν υπάρχουν αλλοιώσεις στα κύτταρα ή να προχωρήσει σε μια κολποσκόπηση, που είναι μια εξέταση που προσφέρει πιο λεπτομερή επισκόπηση του τραχήλου.
Αν βρεθούν αλλαγές στα κύτταρα, υπάρχουν αποτελεσματικές και απλές θεραπείες ώστε να αφαιρεθούν και να μην εξελιχθούν σε κάτι πιο σοβαρό. Ακόμα κι αν δεν χρειαστεί θεραπεία, ο γιατρός μπορεί να ζητήσει επανάληψη των εξετάσεων σε 6 ή 12 μήνες.
Το σημαντικότερο είναι η γυναίκα να μην αγνοήσει το αποτέλεσμα και να κρατά επαφή με το γιατρό της διότι με σωστό έλεγχο, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να προληφθεί πλήρως.
Τι θα πρέπει να γνωρίζει μία γυναίκα με μόλυνση από HPV τύπο υψηλού κινδύνου;
Ο ιός HPV είναι πολύ κοινός. Οι περισσότερες σεξουαλικά ενεργές γυναίκες θα έρθουν σε επαφή με τον ιό κάποια στιγμή στη ζωή τους. Μια ομάδα από τους ιούς HPV περιγράφεται με τον όρο υψηλού κινδύνου, επειδή οι συγκεκριμένοι μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο, αλλά αυτό δε συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις. Οι περισσότερες λοιμώξεις που θα προκληθούν από αυτούς τους ιούς μπορούν να αντιμετωπιστούν από ένα υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. Η καλή διατροφή, η άσκηση και η αποφυγή του καπνίσματος είναι συνήθειες που μπορούν να συμβάλλουν σε αυτό σε συνδυασμό με την τακτική παρακολούθηση από τον γυναικολόγο.
Ο HPV θεραπεύεται και πώς μπορεί μία γυναίκα να προφυλαχθεί από αυτόν;
Ο ιός HPV δεν έχει συγκεκριμένη θεραπεία. Σε πολλές περιπτώσεις όμως, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω μπορεί να αντιμετωπιστεί από τον ίδιο τον οργανισμό.
Μέτρα πρόληψης έναντι του ιού είναι το εμβόλιο έναντι του HPV, η χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή, ο τακτικός γυναικολογικός έλεγχος και η ενίσχυση του ανοσοποιητικού. Πιο συγκεκριμένα, το εμβόλιο έναντι του ιού HPV είναι ασφαλές και αποτελεσματικό και μπορεί να γίνει ακόμα κι αν έχει έρθει μια γυναίκα σε επαφή με τον ιό. Το προφυλακτικό δεν προστατεύει 100% καθώς ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και από επαφή δέρμα με δέρμα ωστόσο μειώνει σημαντικά την πιθανότητα μετάδοσης. Η τακτική παρακολούθηση, δηλαδή το Τεστ Παπ και το HPV DNA test, βοηθούν στο να εντοπιστεί έγκαιρα οποιαδήποτε αλλαγή και να αντιμετωπιστεί άμεσα. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, δηλαδή η άσκηση, η σωστή διατροφή, ο καλός και ποιοτικός ύπνος και η αποφυγή του καπνίσματος συμβάλλουν σημαντικά στην καταπολέμηση του ιού από τον οργανισμό.
Τέλος, θέλουμε τη γνώμη σας για τέτοιου είδους προγράμματα πρόληψης. Πιστεύετε πως βοηθούν στην πράξη στη διατήρηση της υγείας; Θεωρείτε πως πρέπει να υπάρξουν και άλλες αντίστοιχες ενέργειες; Έχοντας πια την εμπειρία από τα προγράμματα για τον καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας, έχετε να προτείνετε κάποιες αλλαγές σε αντίστοιχες μελλοντικές δράσεις;
Είναι σημαντικό ότι το πρόγραμμα καλύπτει όλες τις γυναίκες, ανεξαρτήτως αν είναι ασφαλισμένες ή όχι, μειώνοντας έτσι τα οικονομικά εμπόδια που μπορεί να υπάρχουν στον έλεγχο του πληθυσμού. Τα sms που αποστέλλονται ως υπενθύμιση συμβάλλουν στην κινητοποίηση των γυναικών να προχωρήσουν στις εξετάσεις αυτές. Όσον αφορά τον εμβολιασμό, η επέκτασή του, μειώνει τη διασπορά του ιού καλύπτοντας ολένα μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Πολλές φορές, όσο καλά κι αν ορίζεται ένα πρόγραμμα εάν οι γυναίκες δε συμμετέχουν είτε γιατί δε γνωρίζουν είτε γιατί δεν έχουν εύκολη πρόσβαση είτε γιατί υπάρχει φόβος ή ντροπή, η επίδραση μείωνεται.
Έτσι λοιπόν, πιστεύω πως τα προγράμματα αυτά πρόληψης βοηθούν ουσιαστικά στη διατήρηση της υγείας των γυναικών, υπό κάποιες προϋποθέσεις. Όταν η συμμετοχή είναι υψηλή, με στόχο την έγκαιρη διάγνωση και κατ’ επέκταση τη μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας του πληθυσμού σε μεγάλο βαθμό. Είναι σημαντική η επαρκής ενημέρωση του κοινού ώστε οι γυναίκες να αντιληφθούν τη σημασία της εξέτασης και να μην την αμελούν. Βασική προϋπόθεση είναι η σωστή λειτουργία των δομών υγείας , δηλαδή να υπάρχουν υποδομές και εξειδικευμένο προσωπικό ώστε οι εξετάσεις να γίνονται σωστά. Εάν σε κάποιες περιοχές υπάρχουν ελλείψεις ή καθυστερήσεις η ποιότητα της πρόληψης υποβαθμίζεται και το πρόγραμμα δε λειτουργεί σωστά. Αν αυτές οι προϋποθέσεις λειτουργούν σωστά, θεωρώ ότι τέτοιου είδους προγράμματα συμβάλλουν σημαντικά στη διατήρηση της υγείας του πληθυσμού και αποτελούν μια μεγάλη πρόοδο σε σχέση με παλαιότερα χρόνια.
Άλλες αντίστοιχες ενέργειες θα μπορούσαν να είναι η επέκταση των προγραμμάτων αυτών και σε άλλους καρκίνους που μπορούν να προληφθούν, όπως στο παχύ έντερο με την κολονοσκόπηση ή εξέταση κοπράνων, στο δέρμα με δωρεάν εξέταση σπίλων κ.ά.
Η πρόληψη ξεκινά με τη γνώση.
Η εφαρμογή ενός Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης, όπως αυτό για τον καρκίνο του μαστού και του τραχήλου της μήτρας, είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά από μόνο του δεν αρκεί ώστε να προστατεύσει αποτελεσματικά τη δημόσια υγεία. Χρήσιμο είναι να πλαισιώνεται από περαιτέρω ενέργειες που να ενισχύουν την πρόληψη, την ενημέρωση και τη φροντίδα.
Η πρόληψη ξεκινά με τη γνώση. Συνεπώς είναι σημαντικό να οργανώνονται καμπάνιες ενημέρωσης, όχι μόνο στα ΜΜΕ αλλά και σε σχολεία , πανεπιστήμια, ΚΑΠΗ ώστε γυναίκες όλων των ηλικιών να ενημερώνονται από ειδικούς για το τι σημαίνει HPV, τη σημαντικότητα του τακτικού ελέγχου με το Τεστ Παπ, το λόγο του εμβολιασμού κλπ.
Είναι γνωστό ότι πολλές γυναίκες σε απομακρυσμένες περιοχές ή νησιά δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στην οργανωμένη γυναικολογική φροντίδα. Οι κινητές μονάδες υγείας που επισκέπτονται απομακρυσμένες περιοχές μπορούν να προσφέρουν επί τόπου εξετάσεις όπως το Τεστ Παπ και το HPV DNA test , κάτι που φαίνεται να γίνεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια και να αποτελεί εξέλιξη στη διατήρηση της δημόσιας υγείας.
Σημαντική είναι και η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης των γυναικών, ενσωματώνοντας αυτήν την υπηρεσία στις δομές υγείας, με στόχο την καταπολέμηση του φόβου και του άγχους σε πιθανό εύρημα από τις ανωτέρω εξετάσεις και την αποφυγή εγκατάλειψης της παρακολούθησης λόγω αυτών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόληψη δεν είναι μόνο ιατρική πράξη αλλά ψυχολογική ασφάλεια.
Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικά βήματα στην πρόληψη του καρκίνου με οργανωμένα προγράμματα. Οι εξετάσεις προσφέρονται δωρεάν, γίνεται ολοένα μεγαλύτερη προσπάθεια ενημέρωσης και η συμμετοχή του πληθυσμού σταδιακά αυξάνεται. Τα προγράμματα πρόληψης είναι πολύτιμος σύμμαχος για τη δημόσια υγεία. Όμως για να λειτουργήσουν ουσιαστικά χρειάζονται προσβασιμότητα, ενημέρωση, ανθρώπινη επαφή και συνέχεια στη φροντίδα. Όσο οι παράμετροι αυτές βελτιώνονται, οι μελλοντικές δράσεις θα σώζουν ολοένα και περισσότερες ζωές με στόχο να χτίσουμε μια κοινωνία που θα προλαμβάνει και όχι απλώς θα θεραπεύει.
Who is who
Ο Δρ Χριστάκης Δημήτριος (MD MSc PhD) αποφοίτησε το 2000 από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Τορίνο της Ιταλίας. Πραγματοποίησε το αγροτικό του στα ορεινά χωριά των Τρικάλων (Π.Ι Κατάφυτο) και τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Οργάνωση και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Είναι κάτοχος και δεύτερου μεταπτυχιακού διπλώματος στην Αναπαραγωγική –Αναγεννητική Ιατρική (Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή).
Εκπόνησε την διδακτορική του διατριβή με βαθμό άριστα στο Ε.Κ.Π.Α στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή –IVF και αναγορεύθηκε Διδάκτωρ Ιατρός Ε.Κ.Π.Α.
Εκπαιδεύτηκε στην Δ’ Χειρουργική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου ΑΤΤΙΚΟΝ και ολοκλήρωσε την ειδικότητα της Μαιευτικής-Γυναικολογίας στο Γ.Ν.Α ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ στην Πανεπιστημιακή κλινική υπό την επίβλεψη των καθηγητών Αντσακλή και Λουτράδη.
Εξειδικεύτηκε στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Εχει προσφέρει τις υπηρεσίες του ως συντονιστής στο ΕΚΕΠΥ (Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας).
Εχει πολλές συμμετοχές και ανακοινώσεις σε διεθνή και ελληνικά ιατρικά συνέδρια καθώς και δημοσιεύσεις επιστημονικών άρθρων και συγγραμάτων του σε περιοδικά και βιβλία του κλάδου.
Έχει πιστοποιηθεί για την κολποσκόπηση από την Ελληνική Εταιρεία Παθολογίας Τραχήλου και την Ελληνική Εταιρεία Υπερήχων.
Είναι συνεργάτης των ιδιωτικών μαιευτηρίων ΡΕΑ και ΜΗΤΕΡΑ.
Είναι μέλος της επιστημονικής ομάδας του Institute of Life του μαιευτηρίου ΜΗΤΕΡΑ και του Γυναικολογικού Κέντρου Αναπαραγωγής Gonimotis.
