Στις ημέρες μας η αλλαγή των κοινωνικών και επαγγελματικών δεδομένων έχει προκαλέσει μία μετατόπιση της τεκνοποίησης σε πολύ μεγαλύτερη ηλικία από ότι στο παρελθόν, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς που διαγιγνώσκονται με καρκίνο να μην έχουν ολοκληρώσει την οικογένεια τους.
Γράφει ο Γεώργιος Π. Παναγάκης MD,M.Sc, Ph.D, Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, Πλωτάρχης Ιατρός Πολεμικού Ναυτικού, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ-Κολποσκόπηση & Παθολογία Τραχήλου Μήτρας, M.Sc στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή, Μιχαλακοπούλου 88, Αθήνα 11528
Κάθε χρόνο καταγράφονται στην Ελλάδα σχεδόν είκοσι χιλιάδες περιστατικά καρκίνου ειδικά σε γυναίκες. Περίπου το 10% αυτών των γυναικών είναι κάτω από την ηλικία των 40 ετών και επομένως σε αναπαραγωγική ηλικία. Δυστυχώς, οι περισσότερες γυναίκες που νοσούν πιστεύουν, λανθασμένα, ότι με την εμφάνιση της νόσου το όνειρο της μητρότητας χάνεται για πάντα.
Η αλήθεια είναι ότι οι περισσότερες θεραπείες είναι τοξικές για τις γονάδες, ενώ πολλοί ογκολόγοι υπό την πίεση του χρόνου δε συζητούν με τους ασθενείς για το ενδεχόμενο διατήρησης της γονιμότητάς τους.Σε δύο πρόσφατες μελέτες, καταγράφηκε ότι μόνο 57% των ασθενών στο πρώτο δείγμα και 60% στο δεύτερο θυμήθηκαν ότι κάποιος στην ογκολογική ομάδα έκανε αναφορά στην γονιμότητα σε σχέση με τον καρκίνο, αν και όλοι οι ερωτηθέντες ασθενείς που είχαν διαγνωσθεί ως καρκινοπαθείς ήταν κάτω των 40 ετών!
Ο κίνδυνος απώλειας της γονιμότητας ως αποτέλεσμα θεραπευτικής αγωγής για κακοήθεια φυσικά εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως από τον τύπο του καρκίνου που νοσεί η ασθενής, τη δοσολογία της ακτινοβολίας, το φαρμακευτικό σχήμα της χημειοθεραπείας, το σημείο ακτινοβόλησης και την ηλικία της ασθενούς. Σε αρκετές μορφές καρκίνου το σχήμα χημειοθεραπείας δεν επηρεάζει σημαντικά τη γονιμότητα, ενώ σε άλλες, όπου κρίνεται απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν «ισχυρότερα» χημειοθεραπευτικά σχήματα ο κίνδυνος οριστικής απώλειας της γονιμότητας είναι ορατός.
Όμως πλέον οι ασθενείς έχουν επιλογές για τη διατήρηση της γονιμότητας και δεν χρειάζεται να ανησυχούν για την αναπαραγωγική τους υγεία, αρκεί να ενημερωθούν σωστά και φυσικά πάντα με τη σύμφωνη γνώμη των θεραπόντων ογκολόγων.
Η απόφαση θα πρέπει να ληφθεί συνήθως σε πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα μετά τη διάγνωση και πριν την έναρξη των θεραπειών.
Οι διαθέσιμες επιλογές είναι οι παρακάτω:
Κρυοσυντήρηση Εμβρύων
Για γυναίκες που έχουν σύντροφο ή για όσες συμφωνούν να χρησιμοποιήσουν σπέρμα δότη η κρυοσυντήρηση εμβρύων είναι η καλύτερη δυνατή επιλογή.
Η διαδικασία περιλαμβάνει την διέγερση των ωοθηκών και ακολούθως την συλλογή των ωαρίων με την ωοληψία. Τα ωάρια στην συνέχεια γονιμοποιούνται με το σπέρμα στο εργαστήριο και στη συνέχεια καταψύχονται. Το ποσοστό επιτυχίας εγκυμοσύνης εξαρτάται από τον αριθμό και την ποιότητα των καταψυχθέντων εμβρύων.
Κατάψυξη Ωαρίων
Η διαδικασία περιλαμβάνει διέγερση των ωοθηκών , ωοληψία και στην συνέχεια κατάψυξη των ώριμων ωαρίων. Είναι επιλογή για γυναίκες χωρίς σύντροφο αλλά και για γυναίκες που δεν επιθυμούν κατάψυξη εμβρύων.
Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχει η δυνατότητα η διέγερση των ωοθηκών να ξεκινήσει οποιαδήποτε στιγμή του κύκλου και να ολοκληρωθεί η διαδικασία στο χρονικό διάστημα από την στιγμή της διάγνωσης μέχρι την έναρξη της χημειοθεραπείας.
Αν η γυναίκα δεν θέλει να υποβληθεί σε διέγερση ωοθηκών έχει την επιλογή με την τεχνική IVM (IN VITRO MATURATION) να συλλέξει ανώριμα ωάρια χωρίς την χρήση φαρμάκων και στη συνέχεια αυτά να ωριμάσουν στο εργαστήριο!
Κατάψυξη ωοθηκικού ιστού
Η τεχνική αυτή έχει προταθεί κυρίως για μικρά κορίτσια και για γυναίκες που δεν μπορούν να μεταθέσουν την έναρξη της θεραπείας ώστε να υποβληθούν σε διέγερση ωοθηκών. Η λήψη ιστού από τις ωοθήκες γίνεται συνήθως με λαπαροσκόπηση ενώ στη συνέχεια τεμαχίζεται σε μικρά κομμάτια τα οποία και καταψύχονται.
Μετατόπιση των ωοθηκών
Σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου, οι ωοθήκες μπορεί χειρουργικά να μετατοπιστούν έξω από το πεδίο δράσης της ακτινοβολίας.
Για τους άνδρες ασθενείς, οι επιλογές είναι αρκετά πιο απλές
Η κατάψυξη σπέρματος είναι η πιο κοινή διαδικασία, ενώ σε συγκεκριμένες περιπτώσεις χρησιμοποιείται και η κρυοσυντήρηση ορχικού ιστού. Τα σπερματοζωάρια που καταψύχονται, μπορούν αργότερα να γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στην θεραπεία του καρκίνου έχουν αυξήσει το προσδόκιμο επιβίωσης και έχουν επιτύχει ακόμα και ίαση σε πολλές περιπτώσεις ασθενών. Είναι επίσης κοινή παραδοχή ότι όλο και πιο συχνά νέα άτομα προσβάλλονται από καρκίνο. Η επιθυμία απόκτησης παιδιών μετά το τέλος της θεραπείας αποτελεί προτεραιότητα για αυτή την ομάδα ασθενών και μπορεί να εξασφαλιστεί μονό από την προστασία της αναπαραγωγικής τους ικανότητας.
Συνεπώς η σωστή ενημέρωση των νέων ογκολογικών ασθενών και η ευαισθητοποίηση των ιατρών στο θέμα της διατήρησης γονιμότητας είναι απαραίτητη προϋπόθεση και μονόδρομος για την υποστήριξη των ατόμων αυτών στην επιθυμία τους για αναπαραγωγή, με γνώμονα πάντα την ογκολογική τους ασφάλεια!
