Σε μια εποχή όπου η υπογεννητικότητα αγγίζει όρια εθνικής κρίσης, η επιστημονική κοινότητα καλεί για πρώτη φορά τόσο συντονισμένα την Πολιτεία και την κοινωνία να δράσουν. Ο διακεκριμένος γυναικολόγος αναπαραγωγής και επιστημονικός διευθυντής της κλινικής ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ, κ. Κώνσταντίνος Πάντος, στη συνέντευξή του με αφορμή την ημερίδα «Γονιμότητα, Υπογεννητικότητα και Στήριξη της Οικογένειας – Μια Εθνική Στρατηγική», τονίζει πως η γνώση γύρω από τη γονιμότητα είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη και τον οικογενειακό προγραμματισμό.
«Η γονιμότητα δεν είναι ανεξάντλητη, ειδικά για τις γυναίκες. Στα 35 έτη, το 95% του ωοθηκικού αποθέματος έχει ήδη χαθεί», επισημαίνει, τονίζοντας τη σημασία της ενημέρωσης και της έγκαιρης πρόληψης. Ο ίδιος τάσσεται υπέρ στοχευμένων κρατικών παρεμβάσεων, όπως η παροχή δωρεάν εξετάσεων γονιμότητας, ευέλικτες εργασιακές πολιτικές και η ενίσχυση της αναπαραγωγικής εκπαίδευσης στα σχολεία.
Αναφερόμενος στον δωρεάν έλεγχο της ΑΜΗ για γυναίκες 30-35 ετών, υπογραμμίζει πως μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο αυτοπροστασίας και στρατηγικού οικογενειακού σχεδιασμού. «Δεν μπορούμε να ζητούμε από τις γυναίκες να σηκώνουν μόνες τους το βάρος του δημογραφικού. Χρειάζεται συλλογική, θεσμική και πολιτισμική αλλαγή», δηλώνει, προτείνοντας και την κατάψυξη ωαρίων ως μέσο απενοχοποίησης και ελευθερίας επιλογών.
Η κοινή διακήρυξη που υπογράφηκε από πλήθος Ιατρικών Συλλόγων, μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, σηματοδοτεί, όπως λέει, την αρχή μιας συλλογικής προσπάθειας για την αναχαίτιση του φαινομένου της υπογεννητικότητας. Τέλος, κάνει λόγο για τις νέες επαναστατικές τεχνικές στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όπως η αυτόλογη μεταμόσχευση ωοθηκικού ιστού, η οποία δίνει ελπίδα σε γυναίκες μετά από θεραπείες για καρκίνο.
Συνέντευξη στη Μάρθα Φραγκάκη
Κ. Πάντο στην πρόσφατη ημερίδα με τίτλο «Γονιμότητα, Υπογεννητικότητα και Στήριξη της Οικογένειας – Μια Εθνική Στρατηγική: Ανησυχίες, Προβληματισμοί, Πρόληψη», κατά τη διάρκεια της ομιλίας σας δώσατε ιδιαίτερη έμφαση στη γνώση που πρέπει να έχουν γυναίκες και άντρες αναφορικά με τη γονιμότητα. Τι είναι αυτό τελικά που πρέπει να γνωρίζουμε και πως θεωρείτε πως θα βοηθήσει στο ζήτημα του δημογραφικού;
Στην ουσία αυτό που πρέπει να γνωρίζουν κυρίως όλοι για τη γονιμότητα είναι ότι αυτή δεν είναι ανεξάντλητη, ειδικά για τις γυναίκες, καθώς μετά από κάποια ηλικία η ικανότητα να συλλάβουν μειώνεται σημαντικά. Στην ηλικία των 35 ετών οι γυναίκες κατά κανόνα έχουν χάσει το 95% του ωοθηκικού τους αποθέματος. Η ενημέρωση για θέματα όπως η μέτρηση της Αντιμυλλέριου Ορμόνης (AMH) ως δείκτη γονιμότητας και η έγκαιρη πρόληψη μπορούν να βοηθήσουν τα ζευγάρια να προγραμματίσουν καλύτερα την οικογένειά τους. Η γνώση αυτή όχι μόνο προστατεύει τη γονιμότητα αλλά δίνει τη δυνατότητα να συνδυαστεί η επαγγελματική ζωή με την οικογένεια, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας και, κατ’ επέκταση, της δημογραφικής κρίσης στη χώρα.
Η Πολιτεία πρέπει να εφαρμόσει ολοκληρωμένα μέτρα που συνδυάζουν οικονομική, κοινωνική και υγειονομική υποστήριξη.
Πέρα από τη γνώση, στην ίδια ημερίδα ακούστηκε πολλάκις πως και η Πολιτεία από την πλευρά της πρέπει να πάρει μέτρα, ώστε οι νέοι να μπορούν και να θέλουν να κάνουν οικογένεια, και ειδικά οι γυναίκες να έχουν μία επιπλέον στήριξη. Θέλετε να μας πείτε τις δικές σας προτάσεις;
Για να στηριχθούν οι νέοι στην απόφαση να δημιουργήσουν οικογένεια, η Πολιτεία πρέπει να εφαρμόσει ολοκληρωμένα μέτρα που συνδυάζουν οικονομική, κοινωνική και υγειονομική υποστήριξη. Προτείνεται η παροχή δωρεάν εξετάσεων γονιμότητας (όπως ο έλεγχος AMH), η ενίσχυση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής ζωής και οικογένειας μέσω ευέλικτων εργασιακών πολιτικών, και η δημιουργία ασφαλούς δικτύου πρόνοιας για μητέρες και παιδιά. Επιπλέον, η ενσωμάτωση της αγωγής γονιμότητας (αναπαραγωγικής υγείας) στα σχολεία θα βοηθήσει στην πρόληψη. Η στήριξη αυτή πρέπει να είναι στοχευμένη και συνολική, ώστε να ενθαρρύνει τους νέους να κάνουν οικογένεια χωρίς να θυσιάζουν την καριέρα ή την προσωπική τους ευημερία.
Πώς κρίνετε την πρωτοβουλία της κυβέρνησης για δωρεάν έλεγχο ΑΜΗ σε γυναίκες 30-35; Μιλήστε μας για τη σημασία της εν λόγω εξέτασης και πόσο καίριος ή μη είναι ο ρόλος της στο “ταξίδι” της γονιμότητας – γονιμοποίησης;
Η εξαγγελία στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης για την ένταξη της εξέτασης ΑΜΗ στον ΕΟΠΥΥ αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία, παρότι η εφαρμογή της παραμένει σε εκκρεμότητα. Η συγκεκριμένη εξέταση προσφέρει κρίσιμες πληροφορίες για το γυναικείο ωοθηκικό απόθεμα, επιτρέποντας στις γυναίκες να αξιολογήσουν έγκαιρα την αναπαραγωγική τους κατάσταση. Σε περιπτώσεις μείωσης των διαθέσιμων ωαρίων, η κατάψυξη ωαρίων δίνει τη δυνατότητα να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους και να προσαρμόσουν το χρονικό πλαίσιο (να αποκτήσουν παιδιά) δημιουργίας οικογένειας σύμφωνα με τις προσωπικές τους ανάγκες. Με αυτόν τον τρόπο, η ΑΜΗ γίνεται εργαλείο αυτοπροστασίας και σχεδιασμού, ενώ η πλήρης ένταξή της στο δημόσιο σύστημα υγείας θα ενισχύσει ουσιαστικά τη στήριξη των γυναικών σε αυτό το κρίσιμο στάδιο.
Η αντίληψη ότι οι γυναίκες φέρουν το μεγαλύτερο βάρος για το δημογραφικό πρόβλημα είναι άδικη και αναχρονιστική.
Κατά την κοινή γνώμη οι γυναίκες είναι αυτές που επωμίζονται το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης για το ζήτημα του δημογραφικού, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τύψεις είτε επειδή θέλουν να κάνουν καριέρα, είτε επειδή δεν νιώθουν έτοιμες να κάνουν οικογένεια, είτε επειδή έχουν θέσει άλλες προτεραιότητες. Θα θέλαμε την άποψη σας πάνω σε αυτό.
Η αντίληψη ότι οι γυναίκες φέρουν το μεγαλύτερο βάρος για το δημογραφικό πρόβλημα είναι άδικη και αναχρονιστική. Η γονιμότητα αφορά ισότιμα γυναίκες και άνδρες, και οι αποφάσεις για δημιουργία οικογένειας επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, όπως η κοινωνική πίεση, η οικονομική ασφάλεια, η επαγγελματική σταθερότητα και η ψυχολογική ωριμότητα. Οι τύψεις που νιώθουν πολλές γυναίκες προκύπτουν από ένα κοινωνικό πλαίσιο που συχνά τις περιορίζει σε στερεότυπα ρόλων. Για αυτό, μεταξύ άλλων, προτείνουμε την κατάψυξη ωαρίων ως μέτρο απενοχοποίησης, δίνοντας στις γυναίκες τη δυνατότητα να κάνουν τις επιλογές τους με ελευθερία χρόνου και χωρίς πίεση. Η ενημέρωση, η ευελιξία στην εργασία και η ενίσχυση της αναπαραγωγικής υγείας προσφέρουν ουσιαστικά εργαλεία για να ξεπεραστούν αυτές οι ενοχές και να αλλάξει η κουλτούρα γύρω από το δημογραφικό.
Η ημερίδα στην οποία αναφερθήκαμε ολοκληρώθηκε με υπογραφή κοινής διακήρυξης των Ιατρικών Συλλόγων Αθηνών, Κυκλάδων, Κω, Μυτιλήνης, Λήμνου, Καλύμνου, Ελλήνων & Κυπρίων Ιατρών Ρώμης και Κύπρου. προσυπογράφοντας την ανάγκη μιας συντονισμένης εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας καλώντας φορείς και πολιτεία σε συστράτευση. Πείτε μας τρία κύρια σημεία που πρέπει να περιλαμβάνει αυτή η στρατηγική αυτή.
Η υπογραφή της κοινής διακήρυξης από τους Ιατρικούς Συλλόγους δεν είναι μια απλή συμβολική κίνηση, αλλά μια σαφής ένδειξη ότι η αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας αποτελεί πλέον προτεραιότητα. Μέσα από αυτή τη συμφωνία, αναλαμβάνεται η ευθύνη για τη δημιουργία ενός πλαισίου δράσεων που θα στηρίξουν πρακτικά τα νέα ζευγάρια, θα ενημερώσουν την κοινωνία και θα παρέχουν επιστημονικά τεκμηριωμένες λύσεις στο πρόβλημα. Η συνεργασία αυτή μεταξύ των Ιατρικών Συλλόγων ενισχύει τη φωνή της ιατρικής κοινότητας και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για οργανωμένες παρεμβάσεις σε επίπεδο πρόληψης, ενημέρωσης, αλλά και υποστήριξης της γονιμότητας. Παράλληλα, δίνεται το μήνυμα προς την Πολιτεία και την κοινωνία ότι για να αντιμετωπιστεί το δημογραφικό πρόβλημα, χρειάζεται συστηματική προσέγγιση, διεπιστημονική συνεργασία και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Η κοινή διακήρυξη σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής, όπου η επιστημονική γνώση συνδυάζεται με τη συλλογική δράση. Στόχος είναι να διαμορφωθούν πολιτικές που θα στηρίζουν τις οικογένειες, θα αντιμετωπίζουν τα εμπόδια στην τεκνοποίηση και θα ενισχύουν την ελπίδα για μια κοινωνία με υγιή δημογραφικά χαρακτηριστικά. Με συνέπεια και υπευθυνότητα, οι Ιατρικοί Σύλλογοι αποδεικνύουν ότι η αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας δεν είναι πλέον θέμα επιφανειακών συζητήσεων, αλλά ουσιαστικής δέσμευσης και πράξης.
Η αυτόλογη μεταμόσχευση ωοθηκικού ιστού μετά από πρώιμη κατάψυξη αποτελεί αναμφίβολα μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Τέλος, θα ήθελα να μας πείτε ποια θεωρείτε την πιο σημαντική εξέλιξη των τελευταίων ετών στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Η αυτόλογη μεταμόσχευση ωοθηκικού ιστού μετά από πρώιμη κατάψυξη αποτελεί αναμφίβολα μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή τα τελευταία χρόνια, ειδικά για τις γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία για καρκίνο. Πρόκειται για μια μέθοδο διατήρησης της γονιμότητας, κατά την οποία λαμβάνεται και καταψύχεται ωοθηκικός ιστός πριν από την έναρξη γοναδοτοξικών θεραπειών (όπως η χημειοθεραπεία ή η ακτινοβολία), και στη συνέχεια, μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας και την επίτευξη ύφεσης της νόσου, ο ιστός μεταμοσχεύεται εκ νέου στη λήπτρια. Η προσέγγιση αυτή προσφέρει τη δυνατότητα σε γυναίκες που διατρέχουν κίνδυνο πρόωρης ωοθηκικής ανεπάρκειας να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά μετά τη θεραπεία του καρκίνου. Σε αρκετές περιπτώσεις, μετά τη μεταμόσχευση, επανέρχεται η φυσική ορμονική δραστηριότητα των ωοθηκών, με αποτέλεσμα την αποκατάσταση της εμμήνου ρύσεως και την αποφυγή πρόωρης εμμηνόπαυσης. Έχουν αναφερθεί εκατοντάδες επιτυχείς τοκετοί διεθνώς μετά από αυτόλογη μεταμόσχευση ωοθηκικού ιστού, με διαρκώς αυξανόμενα ποσοστά επιτυχίας και τεκμηριωμένη ασφάλεια και αποτελεσματικότητα της μεθόδου, καθιστώντας τη μια από τις σημαντικότερες προόδους του κλάδου.
