Οι Στόχοι του ΠΟΥ για την εξάλειψη της Ηπατίτιδας Β και C περιλαμβάνουν τη μείωση κατά 90% και 65% των νέων μολύνσεων και θανάτων από Ηπατίτιδας Β και C, αντίστοιχα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις από διεθνείς μελέτες, οι χώρες που θα επιτύχουν τους στόχους του ΠΟΥ για την Ηπατίτιδα C μέχρι το 2030 είναι αρκετές χώρες της Δυτικής Ευρώπης, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Αυστραλία και η Αίγυπτος. Η πανδημία (2020-2023) είχε αρνητική επίδραση αναφορικά με τις νέες διαγνώσεις που δεν έγιναν και τις θεραπείες που δεν δόθηκαν, καθώς και την αυξημένη επίπτωση της Ηπατίτιδας C ανά την υφήλιο. Η αρνητική επίδραση ήταν μεγαλύτερη στις χώρες χαμηλότερου εισοδήματος σε σχέση με εκείνες με υψηλό, ή υψηλό/μεσαίο εισόδημα. Ειδικές ομάδες ατόμων που έχουν υψηλά ποσοστά μόλυνσης με τον ιό της Ηπατίτιδας C είναι σήμερα οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ), οι τρόφιμοι σωφρονιστικών ιδρυμάτων, οι μετανάστες και οι άστεγοι. Ηπατίτιδα C υπάρχει και στο γενικό πληθυσμό σε πολύ μικρότερο ποσοστό, αλλά τελικά ο απόλυτος αριθμός ατόμων με Ηπατίτιδα C είναι μεγαλύτερος στο γενικό πληθυσμό παρά στις ειδικές ομάδες. Συμπερασματικά, για την εξάλειψη της Ηπατίτιδας C είναι αναγκαίες οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης των ιατρών και των εργαζομένων στο χώρο της υγείας και των ευάλωτων πληθυσμών, η συνέχιση του ελέγχου του γενικού πληθυσμού, η αύξηση της πρόληψης της διασποράς του ιού στις ειδικές ομάδες, η αποκέντρωση προγραμμάτων ελέγχου και θεραπείας και η ανάπτυξη One stop shop για διάγνωση και θεραπεία μέσω απλοποίησης των διαδικασιών ελέγχου, της χρήση συσκευών πεδίου (PoCs), της επέκτασης προγραμμάτων μείωσης βλάβης, της ισότιμης πρόσβασης στη θεραπεία και της πολλαπλής μέριμνας για τους ευάλωτους πληθυσμούς.
Τι έχει επιτευχθεί στην Ελλάδα; Πρόγραμμα ΤΙΤΥΟΣ (Ομιλητής Α. Θεοχάρης)
Ο Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) ανακοίνωσε τα αποτελέσματα του προγράμματος Τιτυός που αφορά το 1ο Πανελλαδικό πρόγραμμα εκρίζωσης της Ηπατίτιδας στους ωφελούμενους του ΟΚΑΝΑ. Σκοπός του προγράμματος είναι η θεραπεία της χρόνιας ηπατίτιδας σε όλους και όλες που τη χρειάζονται και παρακολουθούν προγράμματα υποκατάστασης στην Ελλάδα. Συνολικά λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης 6.839 χρήστες ναρκωτικών στην Ελλάδα για το έτος 2023. Στα αποτελέσματα της μελέτης αναφέρθηκε ότι μέχρι σήμερα έχει ελεγχθεί για anti-HCV το 94,4% των ωφελούμενων σε προγράμματα υποκατάστασης με τα ποσοστά των θετικών σε anti-HCV να είναι 70,9% και εξ’αυτών για όσα εξετάστηκαν για HCV-RNA, το 79,2% βρέθηκαν θετικά. Από τα άτομα που βρέθηκαν θετικά σε HCV-RNA, το 71,4% έχει λάβει θεραπεία με αντιικά (direct acting antivirals, DAAs). Έλεγχος ανταπόκρισης έγινε στο 64,9% των ατόμων που έλαβαν σε θεραπεία με DAAs, και σε 96,1% εξ αυτών διαπιστώθηκε παρατεταμένη ιολογική ανταπόκριση (SVR), που ισοδυναμεί με εκρίζωση του ιού. Συνολικά, το πρόγραμμα Τιτυός έχει ως στόχο την καθολική εφαρμογή του για την εξάλειψη της Ηπατίτιδας C και σε άτομα που δεν βρίσκονται σε θεραπευτικό πρόγραμμα. Η επέκταση του προγράμματος στο πεδίο μπορεί να επιτύχει την πλήρη εξάλειψη της Ηπατίτιδας C με τον έλεγχο για HCV όλου του πληθυσμού, την ένταξη σε θεραπεία των ατόμων με χρόνια ηπατίτιδα C, την παρακολούθηση για την ολοκλήρωση της θεραπείας, και την πραγματοποίηση ελέγχων ανά διαστήματα και εντοπισμό επαναλοιμώξεων.
«Αποτίμηση των δράσεων και προγραμματισμός νέων παρεμβάσεων σε ειδικούς πληθυσμούς» (Ομιλήτρια Β. Σύψα)
Τα προγράμματα για χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών αφορούσαν το Πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ HCV-HIV που έλαβε χώρα στην Aθήνα το διάστημα 2018-2020 και το Πρόγραμμα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη το διάστημα 2019-2021. Σκοπός του προγράμματος ήταν η αύξηση της διάγνωσης και της θεραπείας σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών (ΧΕΝ) ώστε να μειωθεί η μετάδοση HCV & HIV λοίμωξης. Τα προγράμματα στόχευαν σε ενήλικα άτομα με ιστορικό ενδοφλέβιας χρήσης τους τελευταίους 12 μήνες. Στα πρόγραμμα ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ HCV-HIV συμμετείχαν 1634 χρήστες, ενώ στο πρόγραμμα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 1101 άτομα. Ο επιπολασμός anti-HCV και χρόνιας ηπατίτιδας C βρέθηκαν να είναι 76% και 63% στην Αθήνα και 84% και 67% στη Θεσσαλονίκη, αντίστοιχα. Στην Αθήνα, τα άτομα με χρόνια ηπατίτιδα C έλαβαν θεραπεία σε ποσοστό 43,4% σε διάστημα εντός 6 μηνών, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τη Θεσσαλονίκη ήταν 52,5%. Ένα θετικό στοιχείο ήταν ότι οι XEN στην Αθήνα είχαν 68% χαμηλότερο κίνδυνο ορομετατροπής το 2018–2020 σε σύγκριση με το 2012–2013 (p = 0,011). Η θνησιμότητα από όλες τις αιτίες σε ΧΕΝ την περίοδο 2018-2022 ήταν υψηλότερη στη Θεσσαλονίκη από ότι στην Αθήνα, ενώ η τάση ήταν αυξητική στην Αθήνα το 2018-2022. Αντίστοιχα προγράμματα διενεργήθηκαν σε σωφρονιστικά καταστήματα αλλά όχι σε μετανάστες ή επαγγελματίες του σεξ. Συμπερασματικά τα προγράμματα αυτά τονίζουν ότι όταν γίνονται συστηματικές προσπάθειες για αύξηση της διάγνωσης & θεραπείας μπορεί να επιτευχθεί υψηλή κάλυψη του πληθυσμού, ταχεία διασύνδεση σε θεραπεία και υψηλά ποσοστά έναρξης θεραπείας. Στα μειονεκτήματα αναφέρθηκαν η απουσία συστηματικής χρηματοδότησης και επένδυσης σε έμπειρο προσωπικό που θα μπορούσε να εδραιώσει την εμπιστοσύνη με τον πληθυσμό στόχο, καθώς και την ενίσχυση των δικτύων συνεργασίας με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη τα οποία μετά την ολοκλήρωση του προγραμμάτων, εκλείπουν.
«Πολιτικές για την αποφυγή του στιγματισμού και τη φροντίδα των ευάλωτων ασθενών, χρηστών ουσιών και μεταναστών» (Ομιλήτρια Ε. Τσιρογιάννη)
Ο ορισμός του στίγματος αφορά: «Aνεπιθύμητη, δυσφημιστική ιδιότητα που αποδίδεται στο άτομο και του στερεί το δικαίωμα της πλήρους κοινωνικής αποδοχής, ενώ ταυτόχρονα το αναγκάζει να κρύβει την αιτία που προκαλεί αυτή την αρνητική κοινωνική αντιμετώπιση». Τα συναισθήματα και κοινωνικές επιπτώσεις του στίγματος περιλαμβάνουν φόβο, άγχος, ντροπή, ενοχή, θλίψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση, απελπισία, θυμός, στρες, κοινωνική απομόνωση, παραγκωνισμός, αποκλεισμός, και διαπόμπευση. Τα άτομα που πλήττονται από το στίγμα σε μεγαλύτερο βαθμό είναι ψυχικά ασθενείς, άτομα με σωματική αναπηρία, άτομα που ζουν με HIV λοίμωξη και άλλα νοσήματα, χρήστες ουσιών, μετανάστες/πρόσφυγες, Ρομά, αλλόθρησκοι, άστεγοι, ομοφυλόφιλοι/ΛΟΑΤΚΙ, φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι. Το στίγμα στο πλαίσιο της υγείας, είναι η αρνητική σχέση μεταξύ ενός ατόμου και μιας συγκεκριμένης νόσου. Οι νοσούντες ενδέχεται να βιώσουν, στερεότυπα, διακρίσεις, κοινωνικό διαχωρισμό και απώλεια της κοινωνικής θέσης τους, εξαιτίας της σύνδεσής τους με τη νόσο. Στο παρελθόν στιγματίζονταν περισσότερα τα νοσήματα με ορατά σημάδια όπως η λέπρα, η φυματίωση, η σύφιλη. Σήμερα, τη θέση τους πήραν ασθένειες, όπως οι ιογενείς ηπατίτιδες, η HIV λοίμωξη και πρόσφατα ακόμη η λοίμωξη με COVID-19. Η ψυχική νόσος πάντα έφερνε το δικό της βαρύ στίγμα. Η μόλυνση από ιούς που μεταδίδονται αιματογενώς, όπως η ηπατίτιδα Β (HBV) και η ηπατίτιδα C (HCV), φαίνεται να αποτελούν πηγή διακρίσεων και στίγματος παγκοσμίως σε βαθμό που μερικές φορές εμποδίζουν τους ανθρώπους να μιλούν ανοιχτά για τη νόσο τους.
To Εθνικό σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της Ηπατίτιδας C εκτός από τις δράσεις που αφορούν την αποτελεσματική πρόληψη, διάγνωση, και θεραπεία της νόσου, περιλαμβάνει και ειδικά μέτρα πρόληψης για τις ομάδες υψηλού κινδύνου με προτεραιότητα στους ευάλωτους πληθυσμούς και άρση του κοινωνικού αποκλεισμού και του στίγματος των ασθενών
Συμπερασματικά, οι τρόποι καταπολέμησης του στίγματος και οι πολιτικές φροντίδας των ευάλωτων πληθυσμών για την προστασία της ατομικής και Δημόσιας Υγείας και τη μείωση των Ηπατίτιδων περιλαμβάνουν:
- Στρατηγικές υγειονομικής περίθαλψης και δημόσιας υγείας σε Εθνικό επίπεδο
- Πολιτική δέσμευση και βούληση για συνεργασία της κυβέρνησης με την επιστημονική κοινότητα
- Εθνικά Σχέδια Δράσης και στοχευμένη παροχή των υπηρεσιών (με χρηματοδότηση)
- Εντατικοποίηση και οργάνωση σε ευρύτερο επίπεδο με συνεργασία κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης σε πολλαπλά επίπεδα από πολλούς φορείς σε όλη την επικράτεια
