Η Γάζα έχει ήδη βιώσει — και συνεχίζει να βιώνει — μια ανθρωπιστική κρίση μεγάλων διαστάσεων: συνεχείς συγκρούσεις, καταστροφές υποδομών, εκτεταμένη καταστροφή, εκτοπισμούς και σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα και περίθαλψη. Οι πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι αυτές οι συνθήκες δεν περιορίζονται στα τωρινά θύματα· οι επιπτώσεις της βίας και της στέρησης έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν ψυχικές διαταραχές και στις γενιές που θα ακολουθήσουν — συμπεριλαμβανομένων των παιδιών που θα γεννηθούν εν μέσω ή μετά τον πόλεμο.
Γράφει η Μάρθα Φραγκάκη.
Νεότερα διαθέσιμα στοιχεία
-
Ψυχική υγεία των νεαρών ενηλίκων
Μελέτη του Νοεμβρίου 2024 (BMC Psychology) εξέτασε φοιτητές ιατρικής στη Γάζα και βρήκε πολύ υψηλά ποσοστά κατάθλιψης, άγχους, στρες και PTSD.
Παράγοντες κινδύνου: εκτοπισμός, απώλεια συγγενών/φίλων, διαμονή σε καταφύγια. -
Εκτοπισμένα άτομα
Μελέτη που αφορά άτομα που έχουν εκτοπιστεί εντός της Γάζας κατά τη διάρκεια του πολέμου του 2023 βρήκε εξαιρετικά υψηλά ποσοστά κατάθλιψης (περί το 99.5%), άγχους (~99.7%) και στρες (~93.7%).
Οι χειρότερες ψυχικές καταστάσεις σχετίζονται με τη ζωη σε σκηνές ή καταλύματα προσωρινά, αλλά και με συχνές αλλαγές κατοικίας. -
Μελέτες για τον κίνδυνο μελλοντικών γενεών
-
Το άρθρο “Gaza’s hidden crisis: adults, children, and generations of psychological torment to come” (2024) προειδοποιεί ότι το παρατεταμένο ψυχικό και σωματικό τραύμα θα έχει συνέπειες στις επόμενες γενιές, ακόμη και αν το άμεσο μέγεθος της βίας μειωθεί.
-
Το σχόλιο “Restoring stolen dreams and futures, saving Gaza’s children from generational trauma” τονίζει την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις διαγενεακά — δηλαδή, πώς οι εμπειρίες των γονέων και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα τρόμου / απώλειας θα μεταβιβαστούν στα παιδιά.
-
-
Άλλες επιβαρυντικές καταστάσεις
-
Η υποσιτισμός: μελέτες δείχνουν ότι πάνω από 54.600 παιδιά κάτω των 5 ετών στην Γάζα είναι οξυμμένα υποσιτισμένα, με σχεδόν 12.800 σε σοβαρή κατάσταση.
-
Καταστροφή της εκπαιδευτικής υποδομής: ποσοστό κοντά στο 90% των σχολείων έχουν καταστραφεί ή υποστεί ζημιές, με συνέπειες τη διακοπή της εκπαίδευσης και της κοινωνικής σταθερότητας που προσφέρει το σχολείο.
-
Πώς επηρεάζεται το παιδί που θα γεννηθεί ή μεγαλώσει τώρα
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία και τη διεθνή βιβλιογραφία για τραύματα σε εμπόλεμες ζώνες, υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες:
-
Άγχος, κατάθλιψη, PTSD: το παιδί μελλοντικά θα μπορεί να εκτεθεί (σωματικά ή ψυχολογικά) σε περιβάλλον φόβου, απώλειας, βίας. Αυτό αυξάνει τη πιθανότητα εμφάνισης ψυχικών διαταραχών, ιδιαίτερα αν υπάρχουν προγεννητικοί στρεσογόνοι παράγοντες (π.χ. η μητέρα βιώνει μεγάλο άγχος ή υποσιτισμό κατά την εγκυμοσύνη).
-
Προβλήματα στην ανάπτυξη: ο υποσιτισμός στα πρώτα χρόνια ζωής ή ακόμη σε προγεννητικό στάδιο μπορεί να επηρεάσει τον νευρολογικό και γνωστικό τομέα — μειωμένη βάσει μελέτης ικανότητα συγκέντρωσης, ακαδημαϊκή απόδοση, καθυστερήσεις σε ανάπτυξη λόγου και κινητικότητας.
-
Διαγενεακή μετάδοση τραύματος: παιδί που μεγαλώνει με γονείς που έχουν PTSD ή σοβαρό ψυχικό στρες έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξει ψυχικές διαταραχές — είτε λόγω γενετικών/βιολογικών επιδράσεων είτε λόγω οικογενειακού περιβάλλοντος (ασφάλεια, σταθερότητα, υποστήριξη).
-
Ελλείψεις σε υποστήριξη και περίθαλψη: λόγω καταστροφής υποδομών, δυσκολίας πρόσβασης σε ψυχολογική βοήθεια, περιορισμένων πόρων, πιθανόν τα “ήπια” προβλήματα να μην αντιμετωπίζονται εγκαίρως και να γίνονται χρόνια.
Η σκληρή πραγματικότητα στα νοσοκομεία
Ο James Elder, εκπρόσωπος της UNICEF, περιέγραψε με δραματικό τρόπο την κατάσταση που επικρατεί στα νοσοκομεία της νότιας Γάζας. Όπως κατήγγειλε, μητέρες και νεογνά είναι στριμωγμένα στους διαδρόμους του νοσοκομείου Nasser, ενώ τα πρόωρα μωρά αναγκάζονται να μοιράζονται μάσκες οξυγόνου και κρεβάτια.
«Σε ένα από τα παιδιατρικά δωμάτια, υπήρχαν τρία μωρά και τρεις μητέρες σε ένα μόνο κρεβάτι, μία πηγή οξυγόνου, και οι μητέρες έβαζαν εναλλάξ το οξυγόνο κάθε 20 λεπτά σε κάθε παιδί», ανέφερε ο Elder. «Αυτό είναι το επίπεδο απελπισίας στο οποίο έχουν φτάσει οι μητέρες».
Την ίδια στιγμή, ζωτικής σημασίας εξοπλισμός έχει απομείνει στα κατεστραμμένα νοσοκομεία του βόρειου τμήματος. Ο Elder αποκάλυψε ότι η UNICEF έχει απορριφθεί τέσσερις φορές όταν επιχείρησε να ανακτήσει θερμοκοιτίδες από το εκκενωμένο Παιδικό Νοσοκομείο Al-Rantissi στην πόλη της Γάζας. «Προσπαθούμε να ανακτήσουμε θερμοκοιτίδες και προμήθειες, αλλά οι αποστολές απορρίπτονται συνεχώς», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Σύμφωνα με το Γραφείο Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), το Ισραήλ έχει αρνηθεί ή εμποδίσει το 45 % των περίπου 8.000 αιτήσεων για ανθρωπιστικές αποστολές στη Γάζα από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει ότι μόνο 14 από τα 36 νοσοκομεία λειτουργούν μερικώς, ενώ τα υπόλοιπα έχουν καταστεί ανενεργά λόγω βομβαρδισμών, έλλειψης καυσίμων και εξοπλισμού.
Η UNICEF έχει ζητήσει επείγουσα εκκένωση των άρρωστων και πρόωρων νεογνών από τα νοσοκομεία του βόρειου τμήματος· ωστόσο, όπως δήλωσε ο ΠΟΥ, από τα τρία μωρά που μεταφέρθηκαν πρόσφατα σε ασφαλέστερο νοσοκομείο στο νότο, το ένα πέθανε πριν από την αποστολή.
Επίθεση κατά των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
Μέσα σε αυτό το χάος, ακόμα και οι γιατροί που προσπαθούν να σώσουν ζωές γίνονται στόχοι. Ο Omar Hayek, μέλος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, σκοτώθηκε σε ισραηλινή επίθεση ενώ περίμενε μαζί με συναδέλφους του να επιβιβαστούν σε λεωφορείο με προορισμό το νοσοκομείο της οργάνωσης στο Deir al-Balah. Όλοι φορούσαν ευδιάκριτα γιλέκα των MSF, ωστόσο η επίθεση άφησε τον Omar νεκρό και τέσσερις ακόμη εργαζομένους σοβαρά τραυματισμένους.
Ο 42χρονος Omar, εργοθεραπευτής από το 2018, αφιέρωσε τη ζωή του στην αποκατάσταση τραυματιών και παιδιών στη Γάζα. Ήταν το 14ο μέλος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που σκοτώθηκε από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Σύμφωνα με τη δήλωση της οργάνωσης, «ο Omar ήταν ένας ήσυχος άνθρωπος, γεμάτος καλοσύνη και επαγγελματισμό. Παρέμεινε στη Γάζα παρά τον συνεχή κίνδυνο, μέχρι που αναγκάστηκε να εκκενώσει προς το νότο».
Πολλοί άλλοι υγειονομικοί, μεταξύ των οποίων χειρουργοί, φυσιοθεραπευτές και διασώστες, έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί σε παρόμοιες επιθέσεις. Ο Δρ. Mohamed Obeid, χειρουργός της ίδιας οργάνωσης, παραμένει υπό κράτηση χωρίς επίσημες κατηγορίες.
Η απώλεια αυτών των ανθρώπων δεν είναι μόνο τραγική· στερεί από τη Γάζα την ελάχιστη ιατρική στήριξη που απομένει και εντείνει το ψυχολογικό τραύμα χιλιάδων οικογενειών που νιώθουν εγκαταλελειμμένες ακόμη και από την ελπίδα της θεραπείας.
