H παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 θεωρούνται σήμερα, οι συχνότερες νόσοι του μεταβολισμού. Μάλιστα, η παχυσαρκία είναι η πλέον διαδεδομένη νόσος στις αναπτυγμένες κοινωνίες, αφού περισσότερο από το 1/3 των κατοίκων των H.Π.A και του Καναδά, ως επίσης και πάνω από το 1/4 των Ευρωπαίων, έχουν παχυσαρκία. Αντίστοιχα, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 θεωρείται ότι είναι από τις νόσους που θα εμφανίσουν τη μεγαλύτερη αύξηση στην συχνότητα εμφάνισής τους στην εκατονταετία που μόλις ξεκίνησε. Διεθνείς υπηρεσίες που ασχολούνται με τη δημόσια υγεία, προβλέπουν αλλά και φοβούνται συγχρόνως, ότι οι δυο αυτές παθολογικές καταστάσεις θα λάβουν τη μορφή μάστιγας τις επόμενες δεκαετίες.
Γράφει ο Ευθύμιος Καπάνταης, Παθολόγος με Εξειδίκευση στον Σακχαρώδη Διαβήτη, Διευθυντής Τμήματος Διαβήτη-Παχυσαρκίας-Μεταβολισμού του Νοσοκομείου Metropolitan, Πρόεδρος Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας.
Σήμερα θεωρούμε ότι η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης είναι απόρροια του σύγχρονου τρόπου ζωής. Όμως, είναι ίσως οι πλέον “αρχαίες” παθήσεις, αφού αγαλματίδια που ανακαλύφθηκαν σε διάφορα σημεία της γης και χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πριν, απεικονίζουν παχύσαρκα άτομα. O Ιπποκράτης πρώτος παρατήρησε ότι “οι παχύσαρκοι θνήσκουν ταχύτερα των ισχνών”. Tο ίδιο ισχύει και για το σακχαρώδη διαβήτη, ο οποίος φαίνεται ότι ήταν γνωστός στην αρχαία Αίγυπτο, αφού σε πάπυρο μερικών χιλιάδων χρόνων ύπαρξης, περιγράφεται μια νόσος με τα κλασσικά συμπτώματά του.
Όταν βελτιώνεται η μία πάθηση, βελτιώνεται και η άλλη;
Σήμερα, θεωρείται ότι οι δύο αυτές νοσολογικές οντότητες έχουν κοινά σημεία αιτιοπαθογένειας και το γεγονός αυτό ερμηνεύει γιατί το 90% περίπου των ατόμων με διαβήτη τύπου 2 έχουν και παχυσαρκία, ως επίσης και ότι η συχνότητα εμφάνισης διαβήτη στα άτομα με παχυσαρκία είναι πολλαπλάσια μεγαλύτερη από αυτή του γενικού πληθυσμού. Εύλογα θα σκεπτόταν λοιπόν κάποιος ότι εάν με κάποιο τρόπο βοηθήσει στην καλύτερη θεραπεία της μιας πάθησης θα βελτιωνόταν και η άλλη. Όμως, όσο καλύτερα και να ρυθμιστεί ένα άτομο με διαβήτη τύπου 2, δεν υπάρχει θεραπευτικό αποτέλεσμα στο αυξημένο σωματικό βάρος. Μάλιστα η επάνοδος ενός αρρύθμιστου διαβήτη σε επίπεδα ιδανικής ή αποδεκτής ρύθμισης, κατά κανόνα συνοδεύεται από μικρή αύξηση του σωματικού βάρους.
Συννοσηρότητες παχυσαρκίας και διαβήτη τύπου 2
Οι δύο σημαντικότεροι κίνδυνοι υγείας για το άτομο με διαβήτη τύπου 2 είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο καρκίνος. Όταν το άτομο με διαβήτη, που ήδη διατρέχει τους παραπάνω κινδύνους, είναι και παραμένει παχύσαρκο, τότε η υγεία του επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο. Η παχυσαρκία, όταν συνυπάρχει με το σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, εκτός του ότι δυσκολεύει κατά πολύ τη ρύθμισή του, επιδεινώνει την αρτηριακή υπέρταση, τη δυσλιπιδαιμία και τα υπόλοιπα μεταβολικά προβλήματα. Επιπρόσθετα, πολλαπλασιάζει τον ήδη αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων και καρκίνων.
Επιβεβλημένη η μείωση βάρους στα άτομα με διαβήτη τύπου 2
Αντίθετα, η μείωση του σωματικού βάρους συνοδεύεται πάντοτε από βελτίωση της μεταβολικής κατάστασης του ατόμου με διαβήτη τύπου 2, με αποτέλεσμα χαμηλότερα επίπεδα γλυκαιμίας και τριγλυκεριδαιμίας. Tο γεγονός αυτό καθιστά επιβεβλημένη τη θεραπευτική οδηγία για απώλεια βάρους σε οποιοδήποτε άτομο με διαβήτη τύπου 2 με αυξημένο σωματικό βάρος, με σκοπό την απόκτηση αλλά και διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους ή τουλάχιστον όσο το δυνατό πλησιέστερα στο φυσιολογικό.
Όμως, όσο εύκολα δίνεται αυτή η οδηγία τόσο δύσκολα γίνεται αυτή εφαρμόσιμη και το γεγονός αυτό γίνεται σημείο τριβής μεταξύ των ατόμων με διαβήτη τύπου 2 και του θεράποντος γιατρού ή στην συνηθέστερη περίπτωση γίνεται σημείο σιωπηλής και ένοχης αποδοχής της υπάρχουσας κατάστασης και από τις δύο πλευρές. Oι μεν ασθενείς γιατί αισθάνονται το μέγεθος της πραγματικά δύσκολης προσπάθειας που καλούνται να φέρουν σε πέρας, και είναι δύσκολο να αλλάξουν ή να μειώσουν ή ακόμα και να στερηθούν μερικές από τις απολαύσεις τους και οι δε γιατροί γιατί ίσως δεν έχουν την απαιτούμενη γνώση και την εμπειρία ώστε να χειριστούν με επιτυχία θεραπευτικά τον δυσκολότερο και με τις περισσότερες ιδιαιτερότητες ασθενή, που είναι το άτομο με παχυσαρκία και διαβήτη. H θεραπεία της παχυσαρκίας έχει τους ίδιους στρατηγικούς στόχους, με τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη. Στηρίζεται στην τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς, δηλαδή με άλλα λόγια το άτομο με παχυσαρκία πρέπει να μάθει να διατρέφεται διαφορετικά από ό,τι στο παρελθόν και μάλιστα η διατροφή του να στηρίζεται σε μεγαλομοριακούς υδατάνθρακες και σε μειωμένη πρόσληψη λιπαρών και σακχάρων, όπως δηλαδή πρέπει να διατρέφεται κάθε άτομο με διαβήτη. Στηρίζεται επίσης στην αυξημένη σωματική δραστηριότητα είτε με τη μορφή των καθημερινών δραστηριοτήτων στα πλαίσια της εργασίας, της διασκέδασης ή της απασχόλησης είτε με τη μορφή της άσκησης σε κάποιο γυμναστήριο, του τζόκινγκ ή της βάδισης, δηλαδή όπως ακριβώς ισχύει και στο διαβήτη.
Θεραπευτικές μέθοδοι
Ενώ εδώ και πολλά χρόνια στη θεραπευτική φαρέτρα του διαβητολόγου υπάρχουν ποικίλα φάρμακα, στη φαρμακευτική θεραπεία της παχυσαρκίας τα όπλα ήταν πάντοτε λιγοστά. Όμως σήμερα τα πράγματα φαίνεται να είναι καλύτερα. Ευτυχώς σήμερα, διαθέτουμε νεότερα φάρμακα, τα οποία εκτός της σημαντικής μείωσης του σακχάρου αίματος, επιτυγχάνουν και μείωση του σωματικού βάρους και το σημαντικότερο όλων είναι ότι προσφέρουν και καρδιαγγειακό όφελος. Για τα άτομα με παχυσαρκία και διαβήτη τύπου 2 που δεν κατορθώνουν να πετύχουν τους θεραπευτικούς τους στόχους υπάρχει η μεταβολική χειρουργική, στην οποία η τεράστια απώλεια βάρους που προκαλείται, συνοδεύεται και από σημαντικότατη μείωση του σακχάρου αίματος, σε σημείο μάλιστα, που μεγάλος αριθμός χειρουργημένων να απαλλάσσεται από το διαβήτη, δηλαδή, να έχει φυσιολογικές τιμές σακχάρου αίματος, χωρίς καμία αντιδιαβητική αγωγή.
Ωφέλειες απώλειας βάρους σε άτομα με διαβήτη τύπου 2
Με δεδομένη τη δυσμενή επίδραση της παχυσαρκίας στην υγεία του ατόμου με διαβήτη τύπου 2, το πρώτο θεραπευτικό μέτρο που θα πρέπει να του συσταθεί, όπως και σε κάθε άτομο με αυξημένο σωματικό βάρος που επιθυμεί να βελτιώσει την υγεία του, είναι να χάσει βάρος. Η απώλεια βάρους βελτιώνει την υγεία όλων των ατόμων με παχυσαρκία ή βάρος παραπάνω από το φυσιολογικό. Ειδικά για τα άτομα με διαβήτη, είναι αποδεδειγμένο ότι η απώλεια βάρους επιφέρει μείωση των επιπέδων του σακχάρου αίματος, μείωση των συμπτωμάτων του διαβήτη, εάν υπάρχουν, βοηθάει στη ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης και της δυσλιπιδαιμίας, συνοδεύεται από μείωση του αριθμού των φαρμάκων που λαμβάνει το άτομο και, κάτι πολύ σημαντικό, εάν η απώλεια βάρους είναι πάνω από το 15% του αρχικού σωματικού βάρους τους, τότε ο διαβήτης μπορεί να τεθεί σε ύφεση, δηλαδή να εμφανισθούν φυσιολογικές τιμές σακχάρου χωρίς καμία αντιδιαβητική αγωγή. Επιπλέον όλων των παραπάνω, είναι εξαιρετικά μείζονος σημασίας, ότι σε περίπτωση μεγάλης απώλειας βάρους, το προσδόκιμο επιβίωσης του ατόμου με διαβήτη αυξάνεται σημαντικά και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί το προσδόκιμο επιβίωσης να επιμηκυνθεί για πολλά χρόνια. Συνεπώς, η στρατηγική της θεραπευτικής αντιμετώπισης του διαβήτη τύπου 2, θα πρέπει να περιλαμβάνει πάντα, και ίσως κατά προτεραιότητα, και την απώλεια βάρους, γιατί τότε το άτομο με διαβήτη και βάρος παραπάνω του φυσιολογικού θα εξασφαλίζει και καλύτερη ποιότητα και περισσότερη ποσότητα ζωής.