Το κρύο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ασθενειών τουλάχιστον από το 450 π.Χ., όταν ο Ιπποκράτης συμβούλεψε να συσκευάσουν τραυματισμένους στρατιώτες στον πάγο για να καθυστερήσουν τον θάνατο. Το 1800, οι τραυματίες στρατιώτες ψύχονταν για να προωθήσουν την ανάρρωση μειώνοντας τον πόνο και την αιμορραγία. Κάπως έτσι οδηγηθήκαμε στην κρυοθεραπεία
Αργότερα, οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν ότι τα θύματα πνιγμού στο κρύο νερό φαινόταν να ξεφεύγουν από τις επιπτώσεις της παρατεταμένης ασφυξίας. Στη συνέχεια, η θεραπευτική υποθερμία χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις για την αποφυγή τραυματισμού που σχετίζεται με την υποξία. Αυτό οδήγησε στην τρέχουσα αναβίωση του ενδιαφέροντος για την κρυοθεραπεία.
Κατανόηση της κρυοθεραπείας
Η κρυοθεραπεία ορίζεται ως η επιφανειακή εφαρμογή του κρύου στο σώμα για θεραπευτικούς σκοπούς. Οδηγεί σε μειωμένη θερμοκρασία του πυρήνα και των ιστών.
Η κρυοθεραπεία μπορεί να είναι τοπική ή συστηματική. Η τοπική κρυοθεραπεία (LC) χρησιμοποιεί κομπρέσες πάγου ή μασάζ πάγου καθώς και υλικά αλλαγής φάσης (PCM) και συσκευές κρυοσυμπίεσης. Η συστηματική κρυοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιεί εμβάπτιση σε κρύο και παγωμένο νερό (βύθιση σε κρύο νερό, CWI) και συναγωγική κρυοθεραπεία, είτε ολικού σώματος είτε μερική κρυοθεραπεία (WBC ή PBC, αντίστοιχα).
Τόσο το WBC όσο και το PBC περιλαμβάνουν το να στέκεστε πλήρως μέσα ή με το κεφάλι και το λαιμό έξω, αντίστοιχα, σε έναν πολύ κρύο θάλαμο που ψύχεται με υγρό άζωτο ή κρύο αέρα για 2-4 λεπτά, με ελάχιστο ρουχισμό.
Πώς λειτουργεί η κρυοθεραπεία σε κυτταρικό και φυσιολογικό επίπεδο
Η κρυοθεραπεία συνδέεται με την ανακούφιση από τον πόνο και τη λειτουργική βελτίωση. Ο πρωταρχικός μηχανισμός είναι η μείωση της μετάδοσης των αισθητήριων νεύρων στο σημείο, ενώ η περιφερική αγγειοσύσπαση επιβραδύνει τον μεταβολικό ρυθμό στους εμπλεκόμενους ιστούς. Μειώνοντας το οξειδωτικό στρες, μειώνει τη δευτερογενή ισχαιμική βλάβη και ανακουφίζει τη φλεγμονή.
Η παρασυμπαθητική ενεργοποίηση που προκαλείται από το κρύο ενισχύει τη μακροπρόθεσμη αποκατάσταση των μυών και βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου. Η κρυοθεραπεία μετά από έντονη άσκηση ανακουφίζει επίσης από την υπερθερμία που προκαλείται από την άσκηση, μειώνοντας έτσι την κόπωση που προκαλείται από τον εγκέφαλο και την καρδιαγγειακή καταπόνηση.
Τέλος, το PBC προσελκύει περισσότερα λεμφοκύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος και στους τραυματισμένους ιστούς, προάγοντας την επιδιόρθωση των κυττάρων. Αν και αναφέρεται συχνά, δεν υπάρχουν στοιχεία για την απομάκρυνση των φλεγμονωδών χημικών ουσιών με αγγειοδιαστολή.
Τα οφέλη της κρυοθεραπείας
Οι υποστηρικτές της κρυοθεραπείας ισχυρίζονται ότι «το επαναλαμβανόμενο κρυογονικό ερέθισμα σαν σοκ σε ολόκληρη την επιφάνεια του σώματος προκαλεί αντιδράσεις στο αυτόνομο, ενδοκρινικό, κυκλοφορικό, νευρομυϊκό και ανοσολογικό σύστημα, με αποτέλεσμα μια προσαρμογή που συμβάλλει στην αποκατάσταση της ομοιοστατικής κατάστασης».
Παρακάτω είναι μερικά από τα πιθανά οφέλη της κρυοθεραπείας:
- Η κρυοθεραπεία υποστηρίζεται ότι επιταχύνει την ανάρρωση σε επώδυνες χρόνιες φλεγμονώδεις και εκφυλιστικές καταστάσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ) και η οστεοαρθρίτιδα, καθώς και ο οξύς μυϊκός πόνος μετά την άσκηση ή μετά τον τραυματισμό και πόνος στις αρθρώσεις.
- Η κρυοθεραπεία λέγεται ότι μειώνει την ακμή και αποτοξινώνει τα κύτταρα του δέρματος, αναζωογονεί το δέρμα και εξαλείφει το νεκρό δέρμα, ενισχύει την παραγωγή κολλαγόνου και μειώνει τις ρυτίδες, καίει τις εναποθέσεις κυτταρίτιδας, καταπολεμά τη φλεγμονή και έτσι βοηθά στον έλεγχο καταστάσεων όπως το έκζεμα και η ψωρίαση και καθυστερεί τη γήρανση του δέρματος.
- Το WBC προωθείται ως ικανό να ενισχύσει τον μεταβολισμό ολόκληρης της ημέρας, μετατοπίζοντας ευνοϊκά το προφίλ του ενδοκρινικού συστήματος που σχετίζεται με το λίπος και αυξάνοντας τη θερμιδική δαπάνη, ενώ μειώνει τη φλεγμονή, καταπολεμώντας έτσι την παχυσαρκία.
- Το WBC λέγεται ότι βελτιώνει τον ύπνο, καθώς και ανεβάζει τη διάθεση στο άγχος και την κατάθλιψη, ενεργοποιώντας την απελευθέρωση ενδορφινών και ορμονών κατεχολαμίνης.
Κίνδυνοι και προφυλάξεις
Με εκατομμύρια συνεδρίες κρυοθεραπείας να πραγματοποιούνται σε όλο τον κόσμο κάθε χρόνο, πολύ λίγες σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν αναφερθεί. Πιθανοί κίνδυνοι περιλαμβάνουν κρυοπαγήματα, πανικολίτιδα μετά από παρατεταμένη έκθεση, κρύα κνίδωση, βραδυκαρδία, τραυματισμούς νεύρων και παροδική μείωση της μυϊκής λειτουργίας λόγω της ψύξης. Για τους σωστά ελεγμένους ασθενείς, η κρυοθεραπεία είναι πιθανό να είναι ασφαλής με λίγες και ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες.
Με WBC, υποξία και ασφυξία μπορεί να εμφανιστούν λόγω της μερικής αντικατάστασης του οξυγόνου από άζωτο για ψύξη.
Οι ασθενείς με κρυοθεραπεία πρέπει να ελέγχονται για καταστάσεις όπως κρυοσφαιριναιμία και περιφερικές αγγειακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της νόσου του Raynaud, για να αποφευχθούν θρομβωτικά επεισόδια. Η εγκυμοσύνη, οι καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου, η νευρική βλάβη και η αλλεργία στο κρύο και το περιφερικό μούδιασμα ή ανοιχτοί τραυματισμοί αντενδείκνυνται για την κρυοθεραπεία.
Μια περίοδος ανάπαυσης είναι υποχρεωτική για να επιτραπεί η αποκατάσταση της μυϊκής και νευρικής λειτουργίας πριν από την ενεργό ή πολύπλοκη άσκηση.
Καθώς τα περισσότερα κέντρα κρυοθεραπείας δεν ρυθμίζονται, πρέπει να υπάρχουν πρωτόκολλα για να διασφαλιστεί η εμφάνιση στοχευμένων φυσιολογικών αλλαγών, η ανίχνευση υποθερμίας και η πρόληψη της παρατεταμένης έκθεσης στο κρύο. Η ειδική παρακολούθηση είναι υποχρεωτική για WBC/PBC, καθώς και προστασία χεριών/ποδιών και ενεργή κίνηση δακτύλων/δακτύλων.
Το μέλλον της κρυοθεραπείας στην ιατρική πράξη
Οι νεότερες συσκευές κρυοθεραπείας που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν συσκευές κρυοσυμπίεσης για ψύξη και συμπίεση τραυματισμένων περιοχών για μεγάλες περιόδους, παρέχοντας ανακούφιση από τον πόνο. Αυτά χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά μετά από σοβαρή χειρουργική επέμβαση άρθρωσης όπως αντικατάσταση γόνατος ή χειρουργική επέμβαση σπονδυλικής στήλης. Μπορεί να μην βοηθήσουν στην αποκατάσταση της μυϊκής δύναμης.
Αυτά χρησιμοποιούν PCM που αλλάζουν φάση σε καθορισμένες θερμοκρασίες με μεγάλη λανθάνουσα θερμότητα. Μπορούν να επιταχύνουν την ανάκτηση μυϊκής δύναμης και να ανακουφίσουν τον πόνο.
Μελλοντική έρευνα θα πρέπει να εξετάσει τη χρήση διαφόρων μεθόδων και μέσων κρυοθεραπείας που βασίζονται στη σχετική απόδοση μεταφοράς θερμότητας και ψύξης, καθώς και στην εκτεθειμένη περιοχή, τη διάρκεια της ψύξης και το χρόνο μετά από οξύ τραυματισμό.
Άλλες εφαρμογές της κρυοθεραπείας παραμένουν πειραματικές προς το παρόν. Μεγάλες, καλά σχεδιασμένες δοκιμές είναι απαραίτητες σε αυτόν τον τομέα.
Ενώ η θέση της κρυοθεραπείας στον πόνο μετά την άσκηση και την αποκατάσταση των μυών φαίνεται να βασίζεται σε στοιχεία, «Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα, μια τυποποιημένη προσέγγιση και προσεκτική μελέτη άλλων συνδρόμων χρόνιου πόνου θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε μελλοντική έρευνα για την περαιτέρω υποστήριξη της χρήσης της κρυοθεραπείας σε τη διαχείριση του χρόνιου πόνου»
Η εποπτευόμενη κρυοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει επιλεγμένους ασθενείς με χρόνιο μυοσκελετικό πόνο, παχυσαρκία ή διαταραχές της διάθεσης ως συμπλήρωμα στις τροποποιήσεις του τρόπου ζωής, τη μέτρια τακτική άσκηση, την ανακούφιση από το στρες και τα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης.