Για τους περισσότερους ανθρώπους, οι φιλίες αποτελούν σημαντικό μέρος της ζωής. Η ανταλλαγή εμπειριών είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης. Και πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η μοναξιά έχει αρνητική επίδραση στην ευημερία των ανθρώπων. Η φιλία έχει θετικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, αλλά μπορεί από όσο φαίνεται να προσφέρει και σωματικά οφέλη.
Δεν χρειάζεται να είμαστε συνέχεια κοινωνικοί – μερικές φορές χρειάζεται να απολαμβάνουμε τον ιδιωτικό μας χώρο και χρόνο – αλλά όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι κάνουν φίλους και προσπαθούν να διατηρήσουν αυτές τις φιλίες.
Η εξελικτική βάση της φιλίας
Τα ανθρώπινα όντα είναι ένα κοινωνικό είδος. Από τους πρώτους χρόνους, τα άτομα είχαν ανάγκη να συνεργαστούν για να επιβιώσουν, τάση που συνεχίζει να είναι ταυτόσημη με την ανθρώπινη φύση. Δεν είμαστε όμως μόνοι σε αυτό – τα περισσότερα ζώα έχουν κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και βασίζονται στη συνεργασία για την επιβίωσή τους. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνες, ορισμένα ζώα δημιουργούν μακροχρόνιες, σταθερές σχέσεις όπως ακριβώς οι ανθρώπινες φιλίες.
Η βάση της φιλίας είναι η αλληλοεκτίμηση – κάθε άτομο προσφέρει κάτι που είναι πολύτιμο σε ένα άλλο άτομο. Ως άνθρωποι, εκτιμούμε τους άλλους για διάφορους λόγους. Μπορεί να τους αρέσουν τα ίδια πράγματα που μας αρέσουν, μπορεί να έχουν παρόμοιες πολιτικές απόψεις ή ίσως να μας βοηθούν στην εργασία ή στις δουλειές του σπιτιού. Μόλις αποφασίσουμε ότι εκτιμούμε κάποιον, τις περισσότερες φορές θα αντιμετωπίσουμε την σχέση αυτή ως κάτι πολύτιμο και έτσι θα προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε αυτή τη φιλία.
Ο Δρ Σκοτ Κάιζερ, ειδικός στην γηριατρική και διευθυντής της Γηριατρικής Γνωστικής Υγείας για το Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης του Ειρηνικού στο Κέντρο Υγείας Providence Saint John’s στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια, δήλωσε στο Medical News Today σχετικά με τον ρόλο της φιλίας στην εξέλιξη της ανθρωπότητας:
“Οι έρευνες δείχνουν ότι η εξέλιξη επέλεγε συνεχώς την αύξηση των κοινωνικών συνδέσεων, με την κοινωνική αλληλεπίδραση και τα δίκτυα να παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιβίωση των ανθρώπων. Σύμφωνα με αυτό το πλαίσιο, οι πρόγονοί μας δημιούργησαν κοινωνικές συνδέσεις – δουλεύοντας μαζί, μοιράζοντας τροφή και βοηθώντας αλλιώς ο ένας τον άλλον – για να αισθάνονται ασφαλείς και προστατευμένοι”.
Γιατί χρειαζόμαστε φίλους
“Οι άνθρωποι είναι έτσι “ρυθμισμένοι” ώστε να συνδέονται με άλλους ανθρώπους και οι κοινωνικές συνδέσεις αποτελούν ουσιαστικό μέρος της καλής υγείας και ευεξίας – τις χρειαζόμαστε για να επιβιώσουμε και να ευδοκιμήσουμε, όπως ακριβώς χρειαζόμαστε τροφή, νερό και οξυγόνο”, δήλωσε ο Δρ Κάιζερ.
Γενικότερα, θεωρείται πως η σύναψη σχέσεων και φιλιών είναι ευκολότερη για τα παιδιά, σε σχέση με τους ενήλικες. Τα καλά νέα είναι ότι τα οφέλη των παιδικών φιλικών σχέσεων παραμένουν μαζί μας και στην ενήλικη ζωή.
Σε μια μελέτη, νεαροί άνδρες παρακολουθήθηκαν σε ηλικία 32 ετών. Εκείνοι που ανέφεραν ότι είχαν πολλούς φίλους στην παιδική ηλικία είχαν χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και ήταν πιο πιθανό να έχουν υγιές βάρος από εκείνους που ήταν λιγότερο κοινωνικοί.
Και δεν είναι μόνο οι στενές φιλίες που μας κάνουν καλό. Άνθρωποι όλων των ηλικιών επωφελούνται από κάθε είδους κοινωνική αλληλεπίδραση. Μια μελέτη του 2017 σε “SuperAgers” – ανθρώπους στα 80 τους που έχουν τις ικανότητες μνήμης εκείνων που είναι αρκετές δεκαετίες νεότεροι – διαπίστωσε ότι είχαν πολύ μεγαλύτερα επίπεδα θετικών κοινωνικών σχέσεων από εκείνους με γνωστικές ικανότητες που αναμένονταν για την ηλικία τους.
Φιλίες και ψυχική υγεία
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2014, “η μοναξιά δεν προκαλείται από το να είσαι μόνος, αλλά από το να είσαι χωρίς κάποια συγκεκριμένη αναγκαία σχέση ή σύνολο σχέσεων”.
Σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη, η μοναξιά μπορεί να οδηγήσει σε πολλές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας, χρήση αλκοόλ και διαταραχές ύπνου, ενώ μπορεί να συμβάλει ακόμη και σε προβλήματα σωματικής υγείας.
Επομένως, η κοινωνικοποίηση συμβάλλει στην προστασία από τις διαταραχές της ψυχικής υγείας, όπως δήλωσε στο Medical News Today ο Lee Chambers, ψυχολόγος και ιδρυτής της Essentialise Workplace Wellbeing.
“Η ύπαρξη φίλων”, σημείωσε, “έχει τη δυνατότητα να μας προστατεύσει από τις επιπτώσεις της μοναξιάς και η ύπαρξη αποτελεσματικών φιλικών σχέσεων μπορεί να μας αποτρέψει από τις αρνητικές επιπτώσεις της μοναξιάς”.
Τι είναι όμως μια αποτελεσματική φιλία; Σύμφωνα με μια μελέτη, οι φιλίες καλής ποιότητας είναι πιο πιθανό να χαρακτηρίζονται από υποστήριξη, αμοιβαιότητα και οικειότητα.
Οι αποτελεσματικές φιλίες παρέχουν μια ισχυρή αίσθηση συντροφικότητας, μετριάζουν τα συναισθήματα μοναξιάς και συμβάλλουν τόσο στην ικανοποίηση από τη ζωή όσο και στην αυτοεκτίμηση. Και υπάρχει ένας θετικός βρόχος ανατροφοδότησης μεταξύ των κοινωνικών σχέσεων και της αυτοεκτίμησης – το ένα ενισχύει το άλλο. Έτσι, οι φιλίες ενισχύουν την αυτοεκτίμηση, η οποία αποτελεί προστατευτικό παράγοντα τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία.
Η επίδραση στη σωματική υγεία
Η έλλειψη κοινωνικής αλληλεπίδρασης δεν επηρεάζει μόνο την ψυχική μας υγεία. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι περιορισμένές κοινωνικές συναναστροφές ή η απουσία σημαντικών και ουσιαστικών σχέσων σχετίζονται με πολλές ιατρικές παθήσεις, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση, καρκίνο και μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.
“Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, εφάμιλλες της παχυσαρκίας, της σωματικής αδράνειας και του καπνίσματος 15 τσιγάρων την ημέρα, και συνδέονται με περίπου 50% αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Απλά αφιερώνοντας ένα λεπτό [για να] συνδεθείτε με κάποιον – ακόμη και μέσω ενός σύντομου τηλεφωνήματος – μπορεί να μειώσει τα αισθήματα μοναξιάς, άγχους και κατάθλιψης και να προσφέρει οφέλη για την προστασία του εγκεφάλου”.
– Dr. Scott Kaiser
Μια μετα-ανάλυση 148 μελετών του 2010 – εξετάζοντας τα δεδομένα 308.849 ατόμων συνολικά – διαπίστωσε ότι οι συμμετέχοντες με ισχυρότερες κοινωνικές σχέσεις είχαν 50% περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης για 7,5 χρόνια κατά μέσο όρο από εκείνους που δεν είχαν. Η μελέτη αυτή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι “οι παρεμβάσεις που βασίζονται στις κοινωνικές σχέσεις αποτελούν μια σημαντική ευκαιρία για τη βελτίωση όχι μόνο της ποιότητας ζωής αλλά και της επιβίωσης”.
Γιατί μας κάνουν καλό οι φιλίες;
Όλα τα στοιχεία λοιπόν δείχνουν ότι η κοινωνικοποίηση ωφελεί τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική μας υγεία. Αλλά γιατί; Το κλειδί θα μπορούσε να είναι η ωκυτοκίνη.
Η ωκυτοκίνη είναι μια ορμόνη και ένας νευροδιαβιβαστής, που παράγεται στον υποθάλαμο. Εμπλέκεται στον τοκετό και τη γαλουχία, αλλά συνδέεται επίσης με την ενσυναίσθηση, τη γενναιοδωρία και την εμπιστοσύνη, τα οποία αποτελούν βασικούς παράγοντες στις φιλίες.
Σε μελέτη διαπιστώθηκε ότι η ωκυτοκίνη ήταν ζωτικής σημασίας για την κοινωνική αναγνώριση στα τρωκτικά και αυτό το αποτέλεσμα παρατηρήθηκε και στους ανθρώπους.
Γιατί όμως η ωκυτοκίνη έχει σωματικά οφέλη; Αυτά είναι πιθανό να οφείλονται στην επίδρασή της στην κορτιζόλη – την ορμόνη του στρες. Οι συμμετέχοντες σε μια μελέτη που έλαβαν ενδορινικά ωκυτοκίνη είχαν χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης από εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο, όταν υποβλήθηκαν στο στρες της δημόσιας ομιλίας.
Τα επινεφρίδια απελευθερώνουν κορτιζόλη όταν ένα άτομο βρίσκεται υπό πίεση. Αυτό είναι καλό για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, καθώς μας προετοιμάζει για δράση, αλλά κακό όταν συμβαίνει μακροπρόθεσμα. Μεταξύ άλλων, η μακροχρόνια υψηλή κορτιζόλη μπορεί να προκαλέσει υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη τύπου 2 και κόπωση.
Επομένως, το να κρατάμε τα επίπεδα κορτιζόλης χαμηλά είναι μια καλή ιδέα. Σε αυτό το σημείο έρχεται η κοινωνικοποίηση. Όταν είμαστε χαλαροί κατά τη διάρκεια θετικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, το σώμα μας απελευθερώνει ωκυτοκίνη, οπότε τα επίπεδα κορτιζόλης πέφτουν, και ίσως μαζί τους και η αρτηριακή μας πίεση.
Πηγή: Medical News Today