Τα τελευταία χρόνια ακούμε σε καθημερινή βάση για γυναικοκτονίες που γίνονται, κάνουμε ατελείωτες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαμαρτυρόμαστε, βγαίνουμε στους δρόμους να υπερασπιστούμε τα ανθρώπινα δικαιώματά μας. Αυτό που όμως δεν γίνεται αντιληπτό είναι πως σε εμάς φτάνει το γεγονός σαν αποτέλεσμα, ενώ στην πραγματικότητα η γυναικεία κακοποίηση είναι μία συνθήκη που λαμβάνει χώρα μεγάλο διάστημα και κλιμακώνεται φτάνοντας στην δολοφονία του θύματος.
Γράφει η Ορφανίδου Λιάνα, Ψυχολόγος Ψυχοδραματίστρια, 1ο Κέντρο Κοινότητας Δήμου Αθηναίων.
Η γυναικεία κακοποίηση είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο πλέον αποτελεί κοινωνική μάστιγα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) η κακοποίηση είναι η κάθε πράξη ή σειρά πράξεων ή παραμέληση μιας ενέργειας που οδηγεί σε βλάβη ή απειλή βλάβης ενός ατόμου. Οι γυναίκες βιώνουν όλες τις μορφές βίας, ωστόσο, η διαπροσωπική βία ,δηλαδή η βία που ασκείται από ένα άλλο άτομο ή από μια μικρή ομάδα ατόμων στη γυναίκα είναι η πιο καθολική μορφή βίας κατά των γυναικών, καθώς λαμβάνει χώρα σε όλες τις κοινωνίες.
Ο Coker και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες που βίωσαν τόσο σωματική όσο και σεξουαλική βίας σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στις κλίμακες μέτρησης της κακής υγείας από ό,τι οι γυναίκες που βίωσαν μόνο σωματική βία. Καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η σεξουαλική βία μπορεί να αποτελεί δείκτη πιο σοβαρής βίας και ίσως και κλιμάκωσης της βίας.( 10. Coker AL, Smith PH, McKeown RE, King MJ. Frequency and correlates of intimate partner violence by type: physical, sexual, and psychological battering. Am J Public Health. 2000 Apr;90(4):553-9. doi: 10.2105/ajph.90.4.553. PMID: 10754969; PMCID: PMC1446198.)
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η κακοποίηση και η βία των γυναικών μέσα στο ενδοοικογενειακό περιβάλλον είναι ένα φαινόμενο με αυξητική τάση ιδίως μετά από την περίοδο των μακροχρόνιων lockdown, όταν παρατηρήθηκε κι έξαρση στην ψυχοπαθολογία των ατόμων στο οικογενειακό περιβάλλον και όχι μόνο. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν αναφερόμαστε σε ενδοοικογενειακό περιβάλλον δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υπάρχουν και ανήλικα μέλη.
Μια γυναίκα που κακοποιείται περνά από διάφορα στάδια έως ότου ζητήσει βοήθεια, κάτι το οποίο μπορεί να μην συμβεί και ποτέ. Το Σύνδρομο της Επίκτητης Ψυχολογικής Ανεπάρκειας (ΑPDS) («μαθημένη αβοηθησία»), όπως αυτή αναφέρεται στην επιστήμη της Ψυχολογίας σήμερα, συναντάται με μεγάλη συχνότητα σε γυναίκες που βιώνουν κακοποίηση στο ενδοοικογενειακό τους περιβάλλον. Ο όρος «σύνδρομο» χρησιμοποιείται καθώς στο άτομο παρατηρούνται συμπτώματα και κλινικά και ψυχολογικά (προβλήματα υγείας, κρίσεις πανικού) και όρος «επίκτητη» καθώς δεν είναι κάτι που κληρονομείται αλλά δημιουργείται ως αντίδραση σε εξωγενείς παράγοντες (κακοποίηση). Το φαινόμενο της επίκτητης ανεπάρκειας επεκτείνεται σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Μέσα από τραυματικές, αναπόφευκτες εμπειρίες που αναγκαζόμαστε να βιώσουμε, συχνά καταλήγουμε να νιώθουμε αδύναμοι. Νομίζοντας ότι δεν έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε αυτό που μας συμβαίνει, εγκαταλείπουμε κάθε προσπάθεια. Η αίσθηση αυτή της απελπισίας μπορεί να προκαλέσει ποικίλες συνέπειες στην ψυχική μας υγεία, από χαμηλή αυτοεκτίμηση μέχρι σωματικές και ψυχικές ασθένειες.
Μέσα από τη θεωρία της επίκτητης ανεπάρκειας μπορούμε να κατανοήσουμε πώς αισθάνονται πολλοί άνθρωποι με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως οι εξαρτήσεις, η φτώχεια, η κακοποίηση, η κατάθλιψη, οι κρίσεις πανικού, οι φοβίες κ.ά. Εξηγεί για ποιο λόγο άτομα με τέτοιου είδους προβλήματα δε βρίσκουν δύναμη να ξεφύγουν από αυτό που τους συμβαίνει: αισθάνονται απογοήτευση, δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, ενώ παράλληλα δεν έχουν κίνητρο να προσπαθήσουν να αλλάξουν την κατάσταση, καθώς θεωρούν δεδομένη την αποτυχία.(www.psychologynow.gr).
«Τα πρόσωπα» της ενδοοικογενειακής βίας είναι πολλά, όπως και οι τρόποι εκδήλωσης της. Ο δρόμος απο την λεκτική βία, στην ψυχολογικής κακοποίηση και τελικά στην αφαίρεση μίας ανθρώπινης ζωής δεν είναι ιδιαίτερα μακρύς. (Κατσίμπα Ι. (2022)
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε μία γυναίκα που κακοποιείται;
Με διακριτικότητα κι ευγένεια θα πρέπει να σταθούμε δίπλα σε μία γυναίκα που βιώνει κακοποίηση στο ενδοοικογενειακό περιβάλλον καθώς το άτομο βιώνει μεγάλα κι έντονα συναισθήματα, ενδοψυχικές συγκρούσεις, ματαίωση, φόβο, αίσθημα απελπισίας κι αβοηθησίας και πολλά ακόμα.
Σε πρώτη φάση καλό θα ήταν να προσπαθήσουμε να μιλήσουμε σε ένα ασφαλές πλαίσιο με το άτομο που βιώνει κακοποίηση. Αν το ίδιο το άτομο μοιραστεί μαζί μας την κακοποίηση που βιώνει, το συμβουλεύουμε να απευθυνθεί σε φορείς που έχουν δημιουργηθεί για την προστασία των γυναικών αλλά και των παιδιών που υπάρχουν στο οικογενειακό περιβάλλον. Το συμβουλεύουμε να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας που μπορεί να το κατευθύνει ανάλογα, με ασφάλεια. Σε καμία περίπτωση δεν αναλαμβάνουμε να «σώσουμε» το άτομο. Μπορούμε να σταθούμε δίπλα κρατώντας του το χέρι και διευκολύνοντας το, μονάχα όταν το ίδιο το άτομο ζητήσει την συμβολή μας. Να μην ξεχνάμε ότι πολλές φορές τα θύματα κακοποίησης δεν είναι έτοιμα να απεμπλακούν από την συνθήκη όσο κι αν σε εμάς αυτό φαντάζει αδιανόητο. Πρέπει να μεσολαβήσει η επιθυμία και κυρίως η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ του ίδιου του ατόμου. Αυτό ισχύει και για τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, άρση απορρήτου μπορεί να γίνει υπό προϋποθέσεις. Υπάρχουν περιπτώσεις που το περιβάλλον του ατόμου κάλεσε την αστυνομία,έκανε καταγγελίες αλλά το θύμα δεν προχώρησε σε καμία περαιτέρω διαδικασία από φόβο, από δυστοκία των υπηρεσιών και του γενικότερου πρωτοκόλλου που ακολουθούν οι αρχές σε περιπτώσεις τέτοιες, λόγω του κόστους των δικαστικών διαδικασιών ή ασφαλιστικών μέτρων κ.λπ.
Με γνώμονα πάντα την αγάπη, με οδηγό την ψυχραιμία και την θέληση για βοήθεια του ατόμου που δεν μπορεί στην δεδομένη στιγμή να βοηθήσει τον εαυτό του κινούμαστε προσεκτικά, με υπομονή και ηρεμία. Δεν πάμε να «σώσουμε» κανέναν, αρκεί να σταθούμε δίπλα στο θύμα με τα αυτιά μας, τα μάτια μας και την καρδιά μας ανοιχτή.
Χρειάζεσαι βοήθεια;
Κάθε γυναίκα που βιώνει περιστατικά βίας (έμφυλη ή ενδοοικογενειακή) μπορεί να καλέσει στην τηλεφωνική γραμμή
1.100 Άμεση δράση
2.SOS 15900 ή να στείλει email στο: sos15900@isotita.gr
3.1056 Γραμμή SOS για παιδιά, εφήβους και γονείς
4.https://womensos.gr/symvouleutika_kentra_ota-2/ Στον ιστότοπο μπορείς να βρεις Συμβουλευτικά Κέντρα στην πόλη που διαμένεις και μπορούν να σε βοηθήσουν άμεσα.
5.www.isotita.gr Στον ιστότοπο μπορείς να βρείς πληροφορίες για συμβουλευτικά Κέντρα και για σχετική νομοθεσία.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ, ΣΠΑΣΕ ΤΗ ΣΙΩΠΗ.