Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει σε όλους μας, σε όλες τις ηλικίες, συχνότερα με το ζεστό νερό παρά με το κρύο. Τί το προκαλεί, όμως; Και σε τι χρησιμεύει;
«Τα ερωτήματα αυτά είναι εύλογα, αλλά εύκολες απαντήσεις δεν υπάρχουν, τουλάχιστον όσον αφορά στην πρακτική σημασία του ρυτιδιάσματος», λέει ο Μάρκος Μιχελάκης, δερματολόγος-αφροδισιολόγος.
«Αυτό που ξέρουμε είναι ότι το ζάρωμα εκδηλώνεται, όταν το νευρικό σύστημα στέλνει μήνυμα στα αιμοφόρα αγγεία να συσταλούν. Η συστολή αυτή στενεύει τον αυλό τους και μειώνει τον όγκο του αίματος. Αυτό έχει ως συνέπεια να συρρικνώνονται κι έτσι να μειώνεται ο όγκος στις άκρες των δακτύλων και να δημιουργούνται πτυχές, δηλαδή λωρίδες χαλαρού δέρματος, που δημιουργούν έντονες ρυτιδώσεις».
Ρόλο μπορεί, επίσης, να παίζει το γεγονός πως, όσο περισσότερο εκτίθεται το δέρμα στο νερό, τόσο περισσότερο σμήγμα απομακρύνεται από την επιδερμίδα. Το σμήγμα είναι μια λεπτή στοιβάδα φυσικού λίπους, που φυσιολογικά «παγιδεύει» υγρασία στο εσωτερικό του δέρματος, για να το διατηρήσει απαλό και μαλακό.
Η παρατεταμένη έκθεση στο νερό, ιδιαίτερα όταν είναι καυτό, μπορεί να αφαιρέσει όλο το προστατευτικό λίπος από το δέρμα. Αυτό οδηγεί στην ξηροδερμία, η οποία με τη σειρά της επιτείνει τις ρυτιδώσεις στα χέρια και στα δάχτυλα.
Γιατί όμως αναπτύσσεται αυτή η συγκεκριμένη ρυτίδωση στα δάχτυλα; Μήπως χρησιμεύει σε κάτι συγκεκριμένο; «Το θέμα έχει εξεταστεί σε αρκετές μελέτες και έχουν αναπτυχθεί διάφορες θεωρίες», απαντά ο κ. Μιχελάκης. «Μία από τις επικρατέστερες είναι πως η ρυτίδωση αποτελεί μία ενεργό, εξελικτική διαδικασία, η οποία ελέγχεται από το συμπαθητικό νευρικό σύστημα».
Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), που αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Ουσιαστικά είναι το τμήμα του ΚΝΣ, που ρυθμίζει τις ακούσιες διεργασίες του σώματος, όπως η πέψη και η αναπνοή. Είναι, επίσης, υπεύθυνο για την αντίδραση «πάλεψε ή φύγε», δηλαδή για την ενστικτώδη αντίδραση, η οποία μας κάνει είτε να τρέχουμε να σωθούμε από οτιδήποτε εκλαμβάνουμε ως απειλή, είτε να προσπαθούμε να το παλέψουμε.
Μελέτη, που είχε διεξαχθεί το 2013, είχε δείξει πως με ρυτιδιασμένα δάκτυλα μπορούμε να πιάνουμε πιο σφικτά τα αντικείμενα μέσα στο νερό. «Από εξελικτικής πλευράς αυτό σημαίνει π.χ. ότι βοηθούσε τον προϊστορικό άνθρωπο να συγκρατήσει τα ψάρια, που έπιανε για να τραφεί», εξηγεί παραστατικά ο κ. Μιχελάκης.
Και συνεχίζει: «Οι ρυτιδώσεις αυτές ουσιαστικά δρουν όπως οι αυλακώσεις στα ελαστικά των αυτοκινήτων. Αν τα ελαστικά είναι λεία, δεν έχουν γερό κράτημα στον δρόμο. Οι αυλακώσεις είναι αυτές, που επιτρέπουν στο νερό να κυλάει ανάμεσά τους. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι ρυτιδώσεις στο δέρμα αφήνουν το νερό να γλιστρά ανάμεσά τους και η λαβή μας γίνεται πιο δυνατή».
Η αλήθεια είναι πως η ρυτίδωση των δακτύλων μπορεί να έχει και άλλες ιατρικές αιτίες, ιδίως, όμως, όταν εκδηλώνεται χωρίς να έχει προηγηθεί έκθεση του δέρματος στο νερό. Το σύνδρομο Raynaud, λ.χ., κατά το οποίο τα δάκτυλα γίνονται πρώτα λευκά και ύστερα μπλε, όταν εκτίθενται στο κρύο, μπορεί να την προκαλέσει. Το ίδιο και το δερματικό έκζεμα στα δάκτυλα, η σοβαρή αφυδάτωση ή ακόμη και μια βακτηριακή λοίμωξη, κυρίως όταν συνυπάρχει διαβήτης. Ωστόσο όταν το ρυτίδιασμα των δακτύλων οφείλεται σε ιατρικό πρόβλημα, ο ασθενής εκδηλώνει και άλλα συμπτώματα και όχι μόνο αυτό.
Επιπλέον, «η συνηθέστερη αιτία της ρυτίδωσης είναι η παρατεταμένη έκθεση στο νερό», τονίζει ο κ. Μιχελάκης. Και παρότι η ρυτίδωση των δαχτύλων εξαιτίας της έκθεσης στο νερό είναι αβλαβής, «καλό είναι να προσπαθείτε να μην φθάνει το δέρμα σας σε αυτό το σημείο».
- Προσπαθήστε, λοιπόν, να αποφεύγετε την παραμονή σας στο μπάνιο για πολλή ώρα. Επιπλέον θα πρέπει να πάψετε να χρησιμοποιείτε καυτό νερό. Ιδανικά το νερό πρέπει να είναι χλιαρό προς το ζεστό, ενώ πρέπει να κλείνετε τη βρύση, όσο σαπουνίζεστε, για να περιορίζετε την έκθεση του δέρματός σας στο τρεχούμενο νερό.
- Μόλις βγείτε από τη μπανιέρα, σκουπίστε ταμποναριστά το δέρμα σας και αλείψτε το αμέσως με μια καλή ενυδατική κρέμα. Να θυμάστε ότι είναι λάθος η επάλειψη του δέρματος με την υδατική, όταν είναι στεγνό. Η επάλειψη πρέπει να γίνεται πάντοτε σε νωπό δέρμα, για να «παγιδεύει» το προϊόν την υγρασία που υπάρχει πάνω του.
- Πολύ σημαντικό είναι ακόμη να χρησιμοποιείτε το σωστό είδος ενυδατικού προϊόντος. Αν έχετε ξηρό δέρμα, να προτιμάτε τις υδατικές κρέμες χωρίς αρώματα και αλκοόλ. Βεβαιωθείτε ότι είναι «παχιές» και λιπαρές, ώστε να ενυδατώνουν καλά το δέρμα σας. Για να ελέγξετε αν είναι κατάλληλες, βάλτε μικρή ποσότητα στην παλάμη σας και αναποδογυρίστε το χέρι σας: αν η λοσιόν τρέξει ή στάξει, δεν είναι αρκετά πυκνή.
- Αν κολυμπάτε συχνά σε πισίνα με χλώριο, το δέρμα σας χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα – όχι μόνο εναντίον της ρυτίδωσης των δαχτύλων και της ξηροδερμίας, αλλά και επειδή υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για έκζεμα και φλεγμονή στους θυλάκους των τριχών (θυλακίτιδα).
- Για να προστατευθείτε πρέπει αμέσως μόλις βγαίνετε από την πισίνα να κάνετε ντους με χλιαρό νερό και ήπιο σαπούνι και ύστερα να βάζετε υδατική κρέμα και καθαρά ρούχα. Τέλος, μόλις επιστρέψετε στο σπίτι μην ξεχνάτε να σαπουνίζετε το μαγιό σας και να το αφήνετε να στεγνώσει εντελώς, πριν το ξαναφορέσετε.