Οι ψυχολόγοι εδώ και καιρό, μελετούν την περίπλοκη σχέση μεταξύ των συναισθημάτων και της σωματικής υγείας και ειδικότερα την επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων στο ανοσοποιητικό σύστημα. Μέσα από μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί, έχουμε ενδείξεις ότι διάφορες έντονες αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις μπορούν να αποδυναμώσουν τον αμυντικό μηχανισμό του σώματος απέναντι σε ασθένειες.
Ο ρόλος του στρες και της κορτιζόλης
Όταν ένας άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με έντονες αρνητικές καταστάσεις, το σώμα ενεργοποιεί τον μηχανισμό εγρήγορσης ή αλλιώς στρες, όπου απελευθερώνεται κορτιζόλη, γνωστή και ως η ορμόνη του στρες. Η κορτιζόλη αυξάνει τον καρδιακό παλμό, την αρτηριακή πίεση και τις προμήθειες ενέργειας, με στόχο την άμεση ανταπόκριση του σώματος μας σε μια στρεσογόνα κατάσταση. Η συγκεκριμένη ορμόνη όταν βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα μπορεί να βοηθήσει τη ρύθμιση της καλής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, αφού μειώνει τη φλεγμονή, όπου αυτή παρατηρείται στο σώμα.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, μια φλεγμονή στο σώμα ενεργοποιεί μια διπλής κατεύθυνσης ροή πληροφοριών, μεταξύ του ανοσοποιητικού και νευροενδοκρινικού συστήματος, με στόχο να απομακρύνει τον παθογόνο οργανισμό ή να επισκευάσει το κατεστραμμένο ιστό και να αποκαταστήσει την ομοιόσταση στο σώμα μας [1].
Παρ’όλα αυτά, υψηλά επίπεδα κορτιζόλης για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, δημιουργούν φλεγμονές που μπορούν να καταστείλουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, μειώνοντας την παραγωγή κυττάρων του ανοσολογικού μηχανισμού, καθιστώντας το σώμα πιο ευάλωτο σε μολύνσεις και ασθένειες.
Ο χρόνιος θυμός, η μοναξιά, το άγχος και η κατάθλιψη που έχουν άμεση σχέση με τον τρόπο σκέψης μας, γνωρίζουμε ότι προκαλούν αύξηση της κορτιζόλης και έτσι αυτές οι συναισθηματικές καταστάσεις έχουν αρνητική επιρροή στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του σώματος μας.
Πρόσφατη έρευνα συσχέτισε αυξημένα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών, σε άτομα που βιώνουν κατάθλιψη. Η χρόνια φλεγμονή συνδέεται με διάφορα προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένου ενός υποβαθμισμένου ανοσοποιητικού συστήματος, διαταράσσοντας και αλλοιώνοντας την ανοσοαπόκριση, οδηγώντας σε αυξημένη ευαισθησία στις νόσους. Οι ερευνητές πρότειναν τη ψυχοθεραπεία και την αύξηση της σωματικής άσκησης για την καλύτερη διαχείριση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης και τη μείωση της συνολικής σωματικής φθοράς, αφού το ανοσοποιητικό σύστημα θα μπορεί να λειτουργεί σωστά απέναντι σε σωματικές βλάβες[2].
Ένα άλλο συναίσθημα που συνδέεται με υψηλά επίπεδα στρεσογόνων ουσιών που προωθούν τη φλεγμονή στο σώμα, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν ή και να ματαιώσουν την ικανότητα λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, είναι ο χρόνιος θυμός. Όταν κοχλάζει ο θυμός μέσα μας για μεγάλο διάστημα, πολλές φορές θεωρείται πιο επιβλαβής από τις εκρήξεις θυμού, όπου τουλάχιστον απελευθερώνεται το συναίσθημα και επανερχόμαστε προσωρινά σε μια συναισθηματική ομοιόσταση. Είναι σημαντικό λοιπόν να μπορούμε να επιλύουμε προβλήματα στις κοινωνικές μας σχέσεις, καθώς η κοινωνική αποδοχή, οι ποιοτικές σχέσεις που έχουν ως χαρακτηριστικό την ενεργητική ακρόαση, την επικοινωνία, την ενσυναίσθηση και το σεβασμό μπορούν να αποδυναμώσουν συναισθήματα θυμού και οργής και να επαναφέρουν την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος[3].
Η μοναξιά, είτε είναι υποκειμενική ή είναι αντικειμενική, που προκαλείται από κοινωνική απομόνωση, έχει βρεθεί να επηρεάζει αρνητικά την ανοσοποιητική υγεία. Αν αναλογιστούμε τις επιβλαβείς επιπτώσεις της κοινωνικής απομόνωσης εξαιτίας της πανδημίας, συγκαταλέγεται και η αυξημένη αίσθηση μοναξιάς. Η μοναξιά πολλές φορές ενεργοποιεί τον μηχανισμό άμυνας του σώματος για πάλη ή φυγή από κίνδυνο, αυξάνοντας τα επίπεδα κορτιζόλης. Άτομα που βιώνουν παρατεταμένη μοναξιά τείνουν να αναφέρουν συμπτώματα άγχους, παρουσιάζουν συνήθως κάποια διαταραχή ύπνου ή διατροφικές διαταραχές και έχουν ασθενέστερες ανοσοαποκρίσεις, γεγονός που τους καθιστά πιο ευάλωτους σε ασθένειες. [4] Οι κοινωνικές σχέσεις χρειάζονται λοιπόν, για την εύρυθμη φυσική λειτουργία του σώματός μας και επομένως τη μακροζωΐα μας.
Ο ρόλος των αρνητικών μοτίβων σκέψης
Συνεχής αρνητικά μοτίβα σκέψης μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των επιπέδων στρες, διαταράσσοντας την ισορροπία των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος. Η σύνδεση μεταξύ αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων είναι δεδομένη και η κατανόηση των συναισθηματικών επιδράσεων στο ανοσοποιητικό σύστημα είναι ζωτικής σημασίας.
Ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις που επικεντρώνονται στη διαχείριση του στρες, στην προώθηση θετικών συναισθημάτων, στην ενίσχυση των κοινωνικών συνδέσεων και στην υιοθέτηση υγιέστερων μηχανισμών αντιμετώπισης, παίζουν έναν κεντρικό ρόλο στη διατήρηση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού συστήματος που μας οδηγεί σε μια ζωή με λιγότερες ασθένειες και τη μακροζωΐα.
Συμπερασματικά, η επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων στο ανοσοποιητικό σύστημα υπογραμμίζει τη σημασία της συναισθηματικής ευημερίας για τη διατήρηση της συνολικής φυσικής υγείας. Η αντιμετώπιση της συναισθηματικής δυσφορίας μπορεί σημαντικά να συμβάλει στην ενίσχυση των φυσικών αμυντικών μηχανισμών του σώματος ενάντια σε νόσους και ασθένειες.
- [1] TsigosC. et al., Physiology of the hypothalamic-pituitary-adrenal axis in health and dysregulation in psychiatric and autoimmune disorders
Endocrinol. Metab. Clin. North Am. (1994)
- [2] https://doi:3389/fpsyg.2020.01844
- [3]https://doi:1016/j.neubiorev.2009.09.003
- [4]https://doi.org/10.1093/aje/kwy231