Για πολλούς γονείς, το να διαγνωστεί το παιδί τους με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1 (παιδικός διαβήτης) είναι μια κατάσταση που θα τους προβληματίσει ιδιαίτερα και θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε έντονη ανησυχία. Η ανησυχία αφορά κυρίως στη νέα πραγματικότητα στην οποία καλείται «εισαχθεί» το παιδί και ολόκληρη η οικογένειά του, η οποία περιλαμβάνει την ισόβια χορήγηση ινσουλίνης, τον έλεγχο του επιπέδου του σακχάρου στο αίμα και την καθοδήγηση από διατροφολόγο, ενώ απαιτεί και την υποστήριξη του οικείου περιβάλλοντος. Η αλήθεια είναι πως, με σωστή πληροφόρηση, καθοδήγηση και με τη βοήθεια της τεχνολογίας, η διάγνωση αυτή δεν χρειάζεται να αποτελέσει εμπόδιο στην ανάπτυξη και τη ζωή του παιδιού γενικότερα. Τι πρέπει, λοιπόν, να γνωρίζουν οι γονείς για τον παιδικό διαβήτη;
Ο μήνας Νοέμβριος είναι ο μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την παγκόσμια απειλή του σακχαρώδη διαβήτη. Με αφορμή αυτήν την ευκαιρία, συναντηθήκαμε με τον Διαβητολόγο-Ενδοκρινολόγο Κωνσταντίνο Μανωλόπουλο, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Οξφόρδης, ο οποίος απαντά στις ερωτήσεις μας και μας παρουσιάζει έναν χρήσιμο οδηγό για τον παιδικό διαβήτη, εξηγώντας αναλυτικά τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1 και με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται, καθώς και το τι περιλαμβάνει η θεραπευτική του προσέγγιση.
Κύριε Μανωλόπουλε, μπορείτε να μας εξηγήσετε με απλά λόγια τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 1, γνωστός και ως παιδικός ή νεανικός διαβήτης, είναι μια νόσος όπου το σώμα του παιδιού δεν παράγει πλέον μια σημαντική ορμόνη, την ινσουλίνη. Σε αντίθεση με τον Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2, ο οποίος συχνά σχετίζεται με παράγοντες του τρόπου ζωής του ανθρώπου, ο Διαβήτης Τύπου 1 προκαλείται κυρίως από το ανοσοποιητικό σύστημα, όταν τα κύτταρα που παράγουν την ινσουλίνη στο πάγκρεας καταστρέφονται κατά λάθος από αντισώματα που παράγει το ίδιο το σώμα. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα αυτοάνοσο νόσημα, τα ακριβή αίτια του οποίου δεν είναι πλήρως κατανοητά. Ωστόσο, πιστεύεται ότι η εμφάνισή του επηρεάζεται τόσο από γενετικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται η νόσος στα παιδιά;
Όταν δεν υπάρχει πια ινσουλίνη στο σώμα του παιδιού, το σάκχαρο (γλυκόζη) αρχίζει να συσσωρεύεται στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας τα τυπικά συμπτώματα του διαβήτη τύπου 1. Τα συμπτώματα αναπτύσσονται συνήθως με οξύ τρόπο και μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού, ανεξήγητη απώλεια βάρους, μειωμένη σωματική αντοχή και κόπωση, αυξημένο αίσθημα δίψας και πείνας και πολυουρία. Ακριβώς επειδή η εκδήλωση των άνω συμπτωμάτων είναι γρήγορη και σοβαρή, είναι σημαντικό οι γονείς να αναζητήσουν άμεσα ιατρική βοήθεια, προκειμένου να τεθεί η σωστή διάγνωση, να ξεκινήσει το παιδί τη θεραπεία του και να μειωθεί ο κίνδυνος πιθανών επιπλοκών.
Τι περιλαμβάνει η θεραπευτική προσέγγιση και ποιους περιορισμούς πρέπει να αντιμετωπίσει το παιδί;
Αρχικά θα πρέπει να εξηγήσουμε πως στόχος της θεραπείας είναι να γίνει αναπλήρωση της ινσουλίνης, ώστε η γλυκόζη στο αίμα να επιστρέψει σε φυσιολογικά επίπεδα. Με αυτόν τον τρόπο θα αποφύγουμε τόσο τις βραχυπρόθεσμες όσο και τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές που αφορούν μεταξύ άλλων την όραση, τη νεφρική λειτουργία και την κυκλοφορία του αίματος στα αγγεία.
Η σωστή θεραπεία του παιδικού διαβήτη βασίζεται στη στενή συνεργασία του παιδιού και της οικογένειας με τον παιδίατρο ή ενδοκρινολόγο αλλά και με διατροφολόγο και άλλους επαγγελματίες υγείας. Είναι απαραίτητο να μάθει κανείς να μετράει την ποσότητα υδατανθράκων στην καθημερινή διατροφή και να γίνεται συχνή μέτρηση γλυκόζης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να υπολογιστεί καλύτερα η δόση της ινσουλίνης που θα πρέπει να χορηγείται πριν από κάθε γεύμα και κατά την διάρκεια της ημέρας. Τέλος, η διατροφή πρέπει να είναι ισορροπημένη και υγιεινή, και να υπάρχει τακτική σωματική άσκηση. Σε αντίθεση με τον διαβήτη τύπου 2, δεν υπάρχει λόγος για κάποια δίαιτα με στόχο την απώλεια βάρους. Στην πραγματικότητα, με τη σωστή καταμέτρηση υδατανθράκων και την επαρκή κάλυψη ενός γεύματος με ινσουλίνη μπορεί το παιδί με διαβήτη τύπου 1 να φάει αρκετά ελεύθερα.
Ο παιδικός διαβήτης έχει οριστική θεραπεία;
Η απάντηση που δίνουμε είναι πως όχι, δεν υπάρχει οριστική θεραπεία για τον παιδικό διαβήτη τύπου 1, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να επανέλθει η παραγωγή ινσουλίνης στο σώμα από τη στιγμή που τα κύτταρα που την παράγουν έχουν καταστραφεί. Για το λόγο αυτό, το τρέχον πρότυπο περιλαμβάνει, όπως αναφέραμε παραπάνω, την εφ΄ όρου ζωής θεραπεία με ινσουλίνη και την προσεκτική διαχείριση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα μέσω διατροφής και άσκησης.
Μπορείτε να μας δώσετε περισσότερες πληροφορίες για τη διαδικασία χορήγησης της ινσουλίνης στο παιδί; Ποιος ο ρόλος της τεχνολογίας;
Τα καλά νέα είναι ότι σήμερα, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, η καθημερινή μέτρηση της γλυκόζης και η χορήγηση της ινσουλίνης έχουν βελτιωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής του παιδιού με διαβήτη τύπου 1.
Πιο συγκεκριμένα, η γλυκόζη μπορεί να καταγράφεται συνεχόμενα με μικρές συσκευές που στερεώνονται στο δέρμα και οι οποίες στέλνουν τα δεδομένα στον μετρητή ή ακόμα και στο κινητό του παιδιού και των γονιών του. Έτσι δεν χρειάζεται να τρυπάει κανείς τα δάχτυλά του για να μάθει το επίπεδο σακχάρου του. Επίσης, λόγω της συνεχούς καταγραφής της γλυκόζης, μπορεί κανείς να βελτιώσει τη ρύθμιση του σακχάρου κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας πολύ καλύτερα από ό,τι με τον κλασικό τρόπο μέτρησης και καταγραφής.
Για την χορήγηση της ινσουλίνης, πέρα από ειδικές πένες με εξαιρετικά λεπτές και ατραυματικές βελόνες, υπάρχουν και οι αντλίες ινσουλίνης. Πρόκειται για μικρές συσκευές που φοριούνται στο εξωτερικό του σώματος και προγραμματίζονται να χορηγούν συγκεκριμένες ποσότητες ινσουλίνης μέσα από ένα μικρό σωληνάκι που συνδέεται με έναν καθετήρα κάτω από το δέρμα της κοιλιάς. Υπάρχουν μάλιστα και αντλίες που εφαρμόζονται ολόκληρες πάνω στο δέρμα χωρίς σωληνάκι, πράγμα που απελευθερώνει τον χρήστη της αντλίας ακόμη περισσότερο. Το βασικότερο πλεονέκτημα που προσφέρει η τεχνολογία, όμως, είναι ότι οι νεότερες αντλίες ινσουλίνης συνδέονται με τις συσκευές καταγραφής γλυκόζης. Έτσι μπορούν να αντιδρούν σε αλλαγές στα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, πολλές φορές αυτόματα. Για παράδειγμα, εάν το σάκχαρο αρχίζει και πέφτει, η αντλία μπορεί να σταματήσει τη χορήγηση ινσουλίνης και να αποφευχθεί έτσι ένα επεισόδιο υπογλυκαιμίας. Αντίστοιχα, με τη βοήθεια αλγόριθμων και με κάποιες πληροφορίες που ο χρήστης πρέπει να εισάγει στην αντλία, η χορήγηση ινσουλίνης στα γεύματα διευκολύνεται και γίνεται πιο αποτελεσματική και ασφαλής. Η τεχνολογία σε αυτόν τον τομέα αναπτύσσεται διαρκώς και είναι πολύ πιθανό τα επόμενα χρόνια να φτάσουμε κοντά στο λεγόμενο τεχνητό πάγκρεας, δηλαδή η αντλία ινσουλίνης να δουλεύει εντελώς αυτόνομα και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σώματος όπως θα έκανε και ο οργανισμός μας.
Ποιο είναι, τέλος, το μήνυμα που θέλετε να μεταφέρετε στους γονείς που καλούνται να διαχειριστούν τη διάγνωση διαβήτη στα παιδιά τους;
Από την πλευρά μας μπορούμε να κατανοήσουμε πως το να ζει ένα παιδί με διαβήτη τύπου 1 δεν είναι εύκολη υπόθεση. Για το λόγο αυτό υπενθυμίζουμε πως ο κάθε άνθρωπος που έχει διαγνωσθεί με διαβήτη μπορεί να ζήσει τη ζωή του όπως θέλει. Ένα παιδί με διαβήτη τύπου 1 δεν πρέπει να θεωρηθεί άρρωστο. Τα «όπλα» που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας είναι πολύ καλύτερα απ΄ ό,τι στο παρελθόν και η επιστημονική κοινότητα εργάζεται καθημερινά τόσο για να καταστήσει τη διαχείριση του διαβήτη ακόμα πιο εύκολη όσο και για την ανάπτυξη θεραπειών που θα εξασφαλίζουν πλήρη ίαση. Συνεπώς, με τα σωστά εργαλεία και τις γνώσεις, μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει τα όνειρά του και να ζήσει τη ζωή του χωρίς έντονους περιορισμούς.
Βιογραφικό
Ο Δρ. Κωνσταντίνος Μανωλόπουλος σπούδασε Ιατρική στα Πανεπιστήμια Bochum και Düsseldorf Γερμανίας, όπου αποφοίτησε το 2004. Ακολούθησε μετεκπαίδευση στην Ενδοκρινολογία, Διαβητολογία και Γενική Εσωτερική Παθολογία στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Bochum Γερμανίας. Το 2007 εγκαταστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου έγινε Επιστημονικός Συνεργάτης στο Κέντρο Διαβήτη, Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού (Oxford Centre for Diabetes, Endocrinology and Metabolism) του Πανεπιστημίου Οξφόρδης. Από το 2007 μέχρι το 2011 εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα τον ανθρώπινο μεταβολισμό, και το 2011 έγινε Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Οξφόρδης (D.Phil.).