Ο Δρ Αλέξανδρος Αρδαβάνης, Παθολόγος-Ογκολόγος MD, PhD, Διευθυντής, Επιστημονικά Υπεύθυνος Α’ Παθολογικού-Ογκολογικού τμήματος ΓΑΟΝΑ «Άγιος Σάββας», μίλησε στο healthmag.gr για τις θεραπευτικές εξελίξεις γύρω από την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού και για τις μεθόδους αντιμετώπισής του και στο τέλος μας έδωσε ένα αισιόδοξο μήνυμα για όλες τις γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με τη νόσο.
Συνέντευξη: Μάρθα Φραγκάκη
-Κύριε Αρδαβάνη, υπάρχει πρόοδος στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού και αν ναι πού οφείλεται;
Η πρόοδος είναι αναμφισβήτητη και σε ορισμένους τομείς θεαματική και οφείλεται τόσο στην πρόοδο της μοριακής βιολογίας όσο και στη βιοτεχνολογία. Χάρη σε αυτή έχει γίνει εφικτή κυρίως η μετάβαση από την εποχή του “one size fits all” στην εποχή της ολοένα πιο εξατομικευμένης προσέγγισης και αντιμετώπισης της νόσου, από τη διάγνωση στο χειρουργείο και από την ταυτοποίηση του βιολογικού περιγράμματος στους αποτελεσματικούς τοπικούς και φαρμακευτικούς χειρισμούς τόσο στην επικουρική θεραπεία όσο και στην περίπτωση της επανεμφάνισης της νόσου, τοπικής ή απομακρυσμένης. Επίκεντρο των προσπαθειών μας η αποκλιμάκωση της θεραπείας από «το μέγιστο ανεκτό» στο «ελάχιστο αναγκαίο» προκειμένου η γυναίκα να βγαίνει από την περιπέτεια με τα λιγότερα δυνατά τραύματα και να συνεχίζει μια φυσιολογική ζωή.
-Σημαντικό βήμα για τη βέλτιστη αντιμετώπιση ενός συμπαγούς όγκου, αποτελεί η σωστή και πλήρης διάγνωσή και κατηγοριοποίησή του. Θα μας πείτε λίγα λόγια για αυτή τη διαδικασία;
Η διαγνωστική διαδικασία εκκινεί από τη λήψη των καταλλήλων δειγμάτων από τον χειρουργό και τη μεταφορά τους στο εργαστήριο όπου πραγματοποιείται η παθολογοανατομική τεκμηρίωση. Είναι σημαντικό εκτός από τη ακρίβεια στη βασική διάγνωση, αυτή να παραδίδεται στον κλινικό ογκολόγο σε εύλογο χρόνο που, τυπικά, δεν πρέπει να υπερβαίνει τον ένα μήνα. Την τελευταία δεκαετία, πολλές μοριακές εξετάσεις, ενσωματωμένες στις λεγόμενες γονιδιακές υπογραφές (Oncotype-DX, Mammaprint, Endopredict) έχουν εκτοξεύσει τις δυνατότητες προγνωστικής και προβλεπτικής κατηγοριοποίησης του καρκίνου του μαστού. Ως συνέπεια, στις περιπτώσεις με οριακό βιολογικό περίγραμμα οι ογκολόγοι μπορούμε να περιορίζουμε τη χημειοθεραπεία στις γυναίκες όπου υπάρχει προσδοκώμενο όφελος, προστατεύοντας τις υπόλοιπες από περιττή τοξικότητα. Οι γονιδιακές υπογραφές αποτελούν ήδη ένα εργαλείο ασφαλούς αποκλιμάκωσης της θεραπείας στον καρκίνο μαστού. Βασικό πρόβλημα παραμένει το υψηλό κόστος, το οποίο ωστόσο από αρκετών ετών καλύπτεται σε μεγάλο ποσοστό από τον ΕΟΠΥΥ.
-Ποιες είναι οι θεραπευτικές μέθοδοι για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού;
Η θεραπευτική απόφαση λαμβάνεται σήμερα με τη χρήση σύνθετων αλγορίθμων που συγκροτούνται με βάση το παθολογοανατομικό στάδιο και τους βιοδείκτες. Άλλη βέβαια ειναι η προσέγγιση στην πρώιμη νόσο και άλλη στις υποτροπές. Γενικά επιδιώκεται πάντα η εξατομίκευση ή προσωποποίηση της θεραπείας για το βέλτιστο όφελος της ασθενούς.
Η Χειρουργική και η Ακτινοθεραπεία παραμένουν οι θεμελιώδεις αρχικοί χειρισμοί για τον βέλτιστο τοπικό έλεγχο της νόσου αλλά και προϋποθέσεις για την προφύλαξη από την μεταγενέστερη τοπική αλλά και την απομακρυσμένη υποτροπή. Η Φαρμακευτική θεραπεία (ορμονοθεραπεία, χημειοθεραπεία και στοχευτικοί παράγοντες σε διαφορετικές αλληλουχίες), χορηγουμένη μετά τους αρχικούς τοπικούς χειρισμούς -η επικουρική συστηματική θεραπεία- προφυλάσσει από τις απομακρυσμένες υποτροπές ή τις καθυστερεί ενώ κατά την εκδήλωση μιας υποτροπής χορηγείται συνήθως με στόχο τον έλεγχο της νόσου. Ωστόσο, σήμερα, τα διαθέσιμα φάρμακα μας επιτρέπουν να επιτυγχάνουμε μακροχρόνιες υφέσεις του προχωρημένου καρκίνου του μαστού, μετατρέποντάς τον συχνά σε χρόνια νόσο ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορούμε να μιλούμε ακόμα και για ίαση. Γενικά πάντως, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η πραγματική ευκαιρία της ίασης υπάρχει στους βέλτιστους τοπικούς και συστηματικούς χειρισμούς αμέσως μετά την αρχική διάγνωση!
-Ποιες είναι οι φαρμακευτικές εξελίξεις στην αντιμετώπιση της νόσου;
Στις τελευταίες δύο και πλέον δεκαετίες έχει συντελεστεί μία κοσμογονία, η οποία συνεχίζεται με αμείωτη ένταση.
Είναι αδύνατο να περιγραφεί αυτή εκλαϊκευμένα στο πλαίσιο μιας ενημέρωσης του κοινού. Ενδεικτικά και μόνο η μια σειρά παραγόντων που στοχεύουν τον υποδοχέα HER2, CDK4/6 αναστολείς, νέα ορμονικά φάρμακα και πληθώρα άλλων παραγόντων όπως οι αναστολείς PIK3CA και άλλα. Σημαντική είναι η συμβολή των συζευγμένων με κυτταροτοξικούς παράγοντες μονοκλωνικών αντισωμάτων ADC’s), το όραμα των σκαπανέων της Ογκολογίας, που ήδη αποτελούν αιχμή του δόρατος της σύγχρονης ογκολογίας.
Το βασικό που πρέπει να γίνει αντιληπτό είναι ότι υπάρχει πλέον ένα τεράστιο οπλοστάσιο που διαρκώς εμπλουτίζεται για κάθε τύπο/υπότυπο καρκίνο του μαστού. Τυπικό παράδειγμα εξέλιξης τα νέα φάρμακα για τον τριπλά αρνητικό καρκίνο μαστού, με πρώτο εκπρόσωπο ένα συζευγμένο με μονοκλωνικό αντίσωμα κυτταροτοξικό, το sacituzumab-govitecan, με σημαντική αποτελεσματικότητα έναντι αποδεκτής τοξικότητας. Εξάλλου, η ανοσοθεραπεία έχει προς το παρόν ρόλο μόνο στον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού.
-Το χειρουργείο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού;
Μέχρι σήμερα το χειρουργείο αποτελεί πάντα την βασική προϋπόθεση μιας ολοκληρωμένης αντιμετώπισης της νόσου.
-Εν έτει 2023, ο καρκίνος του μαστού συνεχίζει να αποτελεί μια σοβαρή απειλή για την υγεία μας;
Σαφώς ναι, λόγω σταθερής επίπτωσης της νόσου στον Δυτικό κόσμο αλλά με ολοένα περιοριζόμενη «φονικότητα» χάρις στην πρωιμότερη διάγνωση με τη συμβολή των προγραμμάτων πρόληψης και της ευαισθητοποίησης των γυναικών ενώ η εξέλιξη των θεραπευτικών μας δυνατοτήτων είναι καίρια και στην προχωρημένη νόσο. Η πρώιμη διάγνωση εξακολουθεί να αποτελεί το κλειδί για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού και η μαστογραφία το βασικό εργαλείο της δευτερογενούς πρόληψης. Αν μου επιτρέπεται η κατάθεση προσωπικής εμπειρίας, πρέπει να πω πως οι διαγνώσεις τοπικά προχωρημένων καρκίνων μαστού έχουν καταστεί τα τελευταία χρόνια ασυνήθεις και αυτό αποτελεί κοινή εντύπωση όλων των συναδέλφων με τους οποίους ανταλλάσσουμε εμπειρία.
Συμπερασματικά πρέπει να τονιστεί είναι ότι, καθώς ζούμε στην εποχή της Precision Medicine, για κάθε σχεδόν περίπτωση μπορεί να υπάρξει μια αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση -η tailored therapy!
Κάθε γυναίκα μπορεί και πρέπει να νιώθει ασφάλεια και αισιοδοξία αν και όταν διαγνωστεί με καρκίνο μαστού.