Το πρόβλημα της εκπαίδευσης όσων διαγνωσθούν με υπέρταση είναι ένα τεράστιο θέμα για την καθημερινότητα τους. Γιατί αν γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν η υπέρταση θα ρυθμιστεί και δεν θα σημειώνονται εγκεφαλικά, καρδιαγγειακά καθώς και προβλήματα σε νεφρούς, μάτια, άνοια και Αλτσχάιμερ. Γι αυτό τα εκατομμύρια των υπερτασικών (πλησιάζουν τα 3.000.000 στην Ελλάδα) ας δούνε τι χρειάζεται να προσέχουν.
Η επίπτωση της υπέρτασης αυξάνεται με την ηλικία και ξεπερνά το 70% σε ηλικία πάνω από τα 70 έτη [3]. Η υπέρταση είναι ο ισχυρότερος τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, το έμφραγμα μυοκαρδίου, και τη νεφρική ανεπάρκεια. Εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 50% των θανατηφόρων αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και για το 45% των θανατηφόρων καρδιακών συμβάντων.
Τα στοιχεία στην Ελλάδα
Πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη ΕΜΕΝΟ σε 6.000 άτομα σε όλη την Ελλάδα έδειξε ότι περίπου 40% των ενηλίκων έχουν υπέρταση (άνδρες 43%, γυναίκες 37%) και 80% αυτών ηλικίας άνω των 65 ετών (Στεργίου Γ και συν. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 2021;38:215-23)
Από το σύνολο των υπερτασικών:
- 32% δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από υπέρταση
- 3% έχουν διαγνωστεί αλλά δεν παίρνουν θεραπεία και
- 35% παίρνουν φαρμακευτική θεραπεία αλλά παραμένουν αρρύθμιστοι.
Τελικά μόνο 30% των υπερτασικών ατόμων στην Ελλάδα
έχουν επιτύχει καλή ρύθμιση της πίεσής τους με τη θεραπεία!
Η Διάγνωση
- Η διάγνωση της υπέρτασης βασίζεται στη διαπίστωση σταθερά αυξημένων τιμών αρτηριακής πίεσης σε μετρήσεις στο ιατρείο (συστολική 140 mmHg, ή διαστολική 90 mmHg, ή υψηλότερες τιμές) σε τουλάχιστον 2-3 επισκέψεις με τριπλές μετρήσεις κάθε φορά μετά από τουλάχιστον 5 λεπτά ηρεμίας σε καθιστή θέση.
- Η διάγνωση της υπέρτασης χρειάζεται οπωσδήποτε επιβεβαίωσης με μετρήσεις της πίεσης εκτός ιατρείου, δηλαδή στο σπίτι ή με 24ωρη καταγραφή της πίεσης.
Ποιος είναι ο κίνδυνος από την υπέρταση;
- Η αυξημένη αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Η αρρύθμιστη υπέρταση αυξάνει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα καρδιάς, καρδιακή ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια, απόφραξη αρτηριών των ποδιών και άνοια.
- Για κάθε 20 mmHg αύξησης της συστολικής (μεγάλης) πίεσης (π.χ. από 140 σε 160 mmHg), ή 10 mmHg αύξησης της διαστολικής (μικρής) πίεσης (π.χ. από 90 σε 100 mmHg), ο κίνδυνος θανάτου από έμφραγμα καρδιάς και εγκεφαλικό επεισόδιο διπλασιάζονται.
- Μετά την ηλικία των 50 ετών η αύξηση της συστολικής πίεσης είναι πιο συχνή και πιο επικίνδυνη από την αύξηση της διαστολικής.
- Ο κίνδυνος από την υπέρταση δεν είναι άμεσος, δηλαδή τη στιγμή που αυξάνεται η πίεση, αλλά μακροχρόνιος μέσω σκλήρυνσης του τοιχώματος των αρτηριών (αθηρωμάτωσης), με αποτέλεσμα τη θρόμβωση και απόφραξή τους που προκαλούν τα καρδιαγγειακά επεισόδια (έμφραγμα και εγκεφαλικό).
Από τι προκαλείται η υπέρταση;
- Πάνω από το 90% των υπερτασικών ατόμων πάσχουν από τη λεγόμενη ‘ιδιοπαθή’ υπέρταση της οποίας η αιτιολογία είναι ασαφής, αλλά με ισχυρό ρόλο κληρονομικών παραγόντων (υπέρταση στους γονείς). Περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως παχυσαρκία, καθιστική ζωή, κακή διατροφή, κλπ, επίσης συμβάλουν στην εμφάνιση ιδιοπαθούς υπέρτασης
- Σε λίγες περιπτώσεις η υπέρταση μπορεί να οφείλεται σε συγκεκριμένα νοσήματα (δευτεροπαθής υπέρταση), όπως π.χ. στένωση νεφρικών αρτηριών, αδένωμα των επινεφριδίων, κλπ. Ο γιατρός θα επιλέξει λίγες «ύποπτες» περιπτώσεις στις οποίες ίσως χρειάζεται ειδική διερεύνηση για την αιτία της υπέρτασης.
Ποια είναι η θεραπεία;
- Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της υπέρτασης με τη φαρμακευτική θεραπεία εξουδετερώνει πλήρως τον κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο που οφείλεται στην υπέρταση, μειώνει κατά 2/3 τον κίνδυνο για έμφραγμα της καρδιάς, μειώνει κατά 50% τον κίνδυνο καρδιακής ανεπάρκειας, καθυστερεί την εξέλιξη της βλάβης των νεφρών και μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
- Σε άτομα με υπέρταση που υποβάλλονται σε φαρμακευτική θεραπεία, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος δεν εξαρτάται από την πίεση που είχαν πριν την έναρξη της θεραπείας, αλλά από το πόσο καλή ρύθμιση της πίεσης έχουν επιτύχει.
- Για την πλήρη εξουδετέρωση του καρδιαγγειακού κινδύνου από την υπέρταση δεν αρκεί η χορήγηση αντιυπερτασικών φαρμάκων, αλλά είναι απαραίτητη η επίτευξη άριστης ρύθμισης της πίεσης.
Συμπτώματα
- Η αυξημένη πίεση κατά κανόνα δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα. Σε συνθήκες άγχους, εκνευρισμού, συγκίνησης, πονοκεφάλου, ζάλης, κλπ, η πίεση μπορεί να αυξηθεί ακόμα και συστολική πάνω από 180 mmHg.
- Η αύξηση αυτή είναι παροδική, δεν συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο για εγκεφαλικό ή άλλο επεισόδιο και δεν χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Αν όμως συνοδεύεται από πόνο στο στήθος, ή δυσκολία στην αναπνοή, τότε χρειάζεται άμεση αξιολόγηση από γιατρό.
Μείωση πίεσης χωρίς φάρμακα
Η απώλεια παραπανίσιων κιλών συμβάλλει σημαντικά στη μείωση της πίεσης. Άλλα μέσα είναι:
- (α) η μείωση αλατιού στη διατροφή
- (β) μείωση κατανάλωσης αλκοόλ (μέχρι 2 ποτά την ημέρα στους άνδρες και 1 στις γυναίκες)
- (γ) αύξηση κατανάλωσης φρούτων λαχανικών και γαλακτοκομικών χωρίς λίπη και
- (δ) τακτική σωματική άσκηση.
Τα παραπάνω είναι χρήσιμα σε όλους τους υπερτασικούς ασθενείς γιατί μπορεί να συμβάλλουν στην αποφυγή των φαρμάκων σε ήπιες περιπτώσεις, στη μείωση των φαρμάκων σε άτομα υπό θεραπεία, αλλά και στη βελτίωση άλλων σημαντικών παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου όπως τη χοληστερίνη και το σάκχαρο.
Πρόληψη κινδύνου
- Για την αποτελεσματική πρόληψη των καρδιαγγειακών επεισοδίων δεν αρκεί μόνο η μείωση της πίεσης, αλλά επιβάλλεται η αντιμετώπιση όλων των συνυπαρχόντων παραγόντων που συμβάλλουν στη πρόκλησή τους.
- Δραστική μείωση του συνολικού κινδύνου επιτυγχάνεται με την οριστική διακοπή του καπνίσματος, τη μείωση της χοληστερίνης, τη ρύθμιση του σακχάρου, την απώλεια παραπανίσιων κιλών, την υγιεινή διατροφή και την τακτική σωματική άσκηση (30 λεπτά άσκηση μέτριας έντασης 5-7 ημέρες την εβδομάδα, π.χ. γρήγορο περπάτημα).