To ένα από τα τρία ευρωπαϊκά βραβεία πρόληψης κατά των ναρκωτικών απονεμήθηκε στη χώρα μας, στο Κέντρο Πρόληψης Λάρισας για το καινοτόμο πρόγραμμα «Εργαστήρι Ζωής» στο πλαίσιο της 17ης Υπουργικής Διάσκεψης της Ομάδας Πομπιντού (Pompidou group) του Συμβουλίου της Ευρώπης, που ασχολείται με την πολιτική για τα ναρκωτικά και στην οποία εκπροσωπούνται 39 χώρες.
Τη χώρα μας εκπροσώπησε ο υπουργός Υγείας Ανδρέας Ξανθός, ο οποίος μετέβη στο Στάβαγκερ της Νορβηγίας, όπου και υπέγραψε τη Διακήρυξη της Διάσκεψης.
Σε ειδικό στρογγυλό τραπέζι με θέμα : «Βιώσιμες πολιτικές για τα ναρκωτικά με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα», ο Έλληνας υπουργός υγείας επεσήμανε ότι: «Η σύνδεση των δημόσιων πολιτικών για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων με τα ανθρώπινα δικαιώματα έχει για μας στρατηγικό χαρακτήρα, θέτει το «αξιακό αποτύπωμα» και επικαθορίζει τις πολιτικές επιλογές στον τομέα αυτό. Η διαμόρφωση δημόσιων πολιτικών για έναν πληθυσμό υψηλής ευαλωτότητας, ο οποίος συχνά διαβιεί αποκλεισμένος, περιθωριοποιημένος και σε συνθήκες ακραίας φτωχοποίησης, δεν μπορεί παρά να είναι μια πολιτική σεβασμού και υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας».
Ο υπουργός επεσήμανε ότι ως προτεραιότητα η χώρα μας θέτει την καθολική κάλυψη υγείας και στο χώρο των εξαρτήσεων, δηλαδή της εγγυημένης και δωρεάν πρόσβασης στο Δημόσιο Σύστημα για όλους όσους κατοικούν στην χώρα, χωρίς διακρίσεις και περιορισμούς που έχουν σχέση με την εργασία, την ασφάλιση, το εισόδημα, την εθνικότητα ή την κατοχή νομιμοποιητικών εγγράφων. Στόχος είναι η ολοκληρωμένη υγειονομική και κοινωνική φροντίδα του πληθυσμού, μέσα από την ενδυνάμωση και αναδιοργάνωση του ΕΣΥ με επίκεντρο την ΠΦΥ και την πρόληψη, με δικτύωση των δομών πρωτοβάθμιας φροντίδας, ψυχικής υγείας και αντιμετώπισης των εξαρτήσεων με τις κοινωνικές δομές του Κράτους και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Στην Ελλάδα λειτουργεί ένα ευρύ δίκτυο δημόσιων δομών αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, με παροχή υπηρεσιών για όλο το φάσμα των αναγκών (πρόληψη, μείωση της βλάβης, υποκατάσταση, απεξάρτηση, κοινωνική επανένταξη). Στην πλειονότητα των υφιστάμενων μονάδων παρέχεται παράλληλα ψυχοκοινωνική υποστήριξη, διάγνωση και θεραπεία για συνοδά προβλήματα ψυχικής υγείας, διασύνδεση με άλλες υγειονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες.
Σήμερα, η θεραπευτική κάλυψη των χρηστών υψηλού κινδύνου φτάνει στο 70%, ποσοστό που είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Αυτό έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των θανάτων από υπερβολική δόση (στο 1/3 περίπου αυτών που καταγράφονταν την προηγούμενη δεκαετία) και σε βελτίωση της ποιότητας ζωής των εξαρτημένων.
Ήδη έχει σχεδόν μηδενιστεί ο χρόνος αναμονής για ένταξη σε πρόγραμμα υποκατάστασης και η θεραπευτική κάλυψη αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω με τη δημιουργία 2 νέων Μονάδων Σωματικής Αποτοξίνωσης (για ναρκωτικά και αλκοόλ) σε Αθήνα και Γιάννενα.
Κρίσιμο ζήτημα είναι η ευχερής πρώτη επαφή των εξαρτημένων με τις υπηρεσίες μείωσης της βλάβης, όπως οι χώροι εποπτευόμενης χρήσης, τα προγράμματα street work σε σημεία διακίνησης και χρήσης ναρκωτικών, οι μονάδες άμεσης πρόσβασης με ή χωρίς χορήγηση υποκατάστατων, οι κινητές μονάδες κλπ. Στη συνέχεια, το στοίχημα είναι να υπάρχει η προοπτική και η δυνατότητα ένταξης, με βάση τις διαφοροποιημένες ανάγκες κάθε εξαρτημένου, σε προγράμματα με περισσότερες υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης.
Η κατανόηση της εξάρτησης με όρους βιο-ψυχο-κοινωνικούς, η διεύρυνση του περιεχόμενου της και η συμπερίληψη του αλκοόλ και των «αναδυόμενων» εθισμών όπως το διαδίκτυο και τα τυχερά παίγνια, μας δίνουν την ευκαιρία να αντιμετωπίσουμε συνολικά και ολιστικά την εξαρτητική συμπεριφορά με στρατηγικές που ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις. Τέλος, οι διατομεακές συνεργασίες με άλλα Υπουργεία και η δυνατότητα παραπομπής των ευάλωτων αυτών ομάδων σε υποστηρικτικές κοινωνικές υπηρεσίες συμπληρώνουν το αναγκαίο συνεχές της φροντίδας για μια αποτελεσματική πολιτική κατά των εξαρτήσεων.
Επιπρόσθετα, στην Ελλάδα όλες οι υπηρεσίες κατά των εξαρτήσεων παρέχονται με σεβασμό στο απόρρητο των πληροφοριών και στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, τόσο των άμεσα ενδιαφερόμενων όσο και των ανθρώπων του στενού τους περιβάλλοντος. Προς την ίδια κατεύθυνση του αποστιγματισμού και της ομαλής κοινωνικής επανένταξης, οι εξειδικευμένοι δημόσιοι φορείς παρεμβαίνουν μετά την αποθεραπεία, για επανασύνδεση με το εκπαιδευτικό σύστημα, τα ολοκληρωμένα προγράμματα επιμόρφωσης και ανάπτυξης επαγγελματικών δεξιοτήτων, τα προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού και προώθησης στην αγορά εργασίας, υπηρεσίες νομικής υποστήριξης, υποστήριξη και χρηματοδότηση δράσεων κοινωνικής οικονομίας (αυτή την περίοδο δρομολογείται η δημιουργία Κοινωνικών Συνεταιρισμών Ένταξης ειδικά για απεξαρτημένους). Ταυτόχρονα, υπάρχει ειδική πρόβλεψη για ευάλωτες ομάδες χρηστών, όπως οι έφηβοι/νέοι, οι φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι, τα άτομα με ψυχιατρική συννοσηρότητα, οι πρόσφυγες/ μετανάστες, οι άστεγοι, οι έγκυες γυναίκες κλπ.
Τέλος, επιχειρώντας να αναβαθμίσουμε τις παρεχόμενες υπηρεσίες με βάση τα διεθνή standards και την επιστημονικά τεκμηριωμένη φροντίδα, θεσπίζουμε φορέα συστηματικής αξιολόγησης και πιστοποίησης της ποιότητας και της αποδοτικότητας των Μονάδων Ψυχικής Υγείας και των Μονάδων Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Π.Ο.Υ. Ευρώπης.
Είναι ισχυρή η πολιτική μας βούληση να ενισχυθεί η αποτελεσματική φροντίδα και η προστασία μιας πολύ ευάλωτης και περιθωριοποιημένης ομάδας του πληθυσμού που συνήθως δεν έχει «φωνή», όπως οι εξαρτημένοι και ιδιαίτερα οι «προβληματικοί χρήστες» ναρκωτικών. Ειδικά για τους τελευταίους, η δραστική μείωση της νοσηρότητας λόγω μετάδοσης λοιμωδών νοσημάτων (ΗΙV, Ηπατίτιδα C) και της θνησιμότητας λόγω υπερβολικής δόσης, αποτελεί μείζονα πρόκληση για τη Δημόσια Υγεία».