Έντονη ανησυχία για την εξυπηρέτηση της φαρμακευτικής πολιτικής της χώρας, εκφράζουν όλοι οι φορείς του φαρμάκου στη χώρα, εξαιτίας του ολοένα διογκούμενου προβλήματος από την εφαρμογή του μέτρου υποχρεωτικής επιστροφής (clawback), για το οποίο μάλιστα, έχουν εκλείψει πλέον οι λόγοι εφαρμογής του (άτακτη χρεωκοπία της χώρας).
Το ζήτημα αποτέλεσε το κεντρικό αντικείμενο συζήτησης κατά την ετήσια γενική συνέλευση του Συλλόγου Αντιπροσώπων Φαρμακευτικών Ειδών και Ειδικοτήτων (ΣΑΦΕΕ), που πραγματοποιήθηκε χθες στην αίθουσα «Παύλος Γιαννακόπουλος» της εταιρίας ΒΙΑΝΕΞ. Ο χώρος επελέγη, συμβολικά, καθώς ο Παύλος Γιαννακόπουλος είχε ιδρύσει το Σύλλογο από το 2000.
Συνεχίζοντας την παρακαταθήκη, ο σημερινός πρόεδρος του ΣΑΦΕΕ και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΒΙΑΝΕΞ, Δημήτρης Γιαννακόπουλος, στην εναρκτήρια ομιλία του, ανέφερε πως ο Σύλλογος, σε συνεργασία και με τις λοιπές οργανώσεις του κλάδου των φαρμακευτικών εταιρειών, υπέβαλε συντονισμένες και τεκμηριωμένες προτάσεις προς τους αρμόδιους φορείς του Δημοσίου, είτε με την συμμετοχή σε συσκέψεις, είτε με την υποβολή υπομνημάτων, με σκοπό να μετριάσει τις επιπτώσεις που είχε η δυσμενής οικονομική κατάσταση, η οποία έχει πλήξει τον κλάδο και η οποία επιδεινώθηκε με την τιμολογιακή πολιτική, το rebate και το clawback.
Ταυτόχρονα, με αφορμή τις τελευταίες νομοθετικές ρυθμίσεις του υπουργείου Υγείας, τόνισε τη σημασία της εφαρμογής του HTA για την αξιολόγηση της καινοτομίας και των νέων φαρμάκων, ενώ για την αύξηση της διείσδυσης των γενοσήμων και των οικονομικών φαρμάκων, είπε ότι η απειλή κατασταλτικών μέτρων δεν αποτελεί σωστή προσέγγιση, αντίθετα χρειάζεται παροχή κινήτρων σε γιατρούς και φαρμακοποιούς.
Σε ότι αφορά τα εξωφρενικά ποσά που καλούνται να πληρώσουν οι εταιρείες για clawback και rebate χρήζουν άμεσης επανεξέτασης και διόρθωσης.
Εκπρόσωποι των φορέων του φαρμάκου
Χαιρετίζοντας τη συνέλευση ο πρόεδρος της ΠΕΦ Θεόδωρος Τρύφων υπογράμμισε ότι «κανείς δεν έχει καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος, ούτε η κυβέρνηση ούτε τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Πρέπει να βρούμε άλλο τρόπο να τους βοηθήσουμε να το αντιληφθούν. Οι θυγατρικές ξένων εταιριών δεν θα μπορούν να φέρουν φάρμακα στην Ελλάδα ή θα καθυστερούν να τα φέρουν, ενώ σε ό,τι αφορά την πλειοψηφία των εγχώριων φαρμακοβιομηχανιών, δημιουργείται μια νέα γενιά υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Αυτό σε κάποιου τα χέρια θα σκάσει».
Αντίστοιχα, από την πλευρά του, ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ Ολύμπιος Παπαδημητρίου, πρόσθεσε πως «η κατάσταση των υποχρεωτικών επιστροφών γίνεται κάθε χρόνο και χειρότερη. Η Πολιτεία πρέπει να δει το θεσμό με διαφορετική ματιά, γιατί αντί να συνεχίζει να ασχολείται με τη δικαιότερη κατανομή, θα πρέπει να ασχοληθεί με τον περιορισμό και τη συγκράτηση».
Ο πρόεδρος του PhRMA Innovation Forum Μάκης Παπαταξιάρχης υπογράμμισε πως χρειάζονται ανατροπές στην επιλογή λύσεων, λέγοντας χαρακτηριστικά πως «είμαστε εγκλωβισμένοι σε ένα διάλογο που εξελίσσεται σε προσχηματικός».
Ο πρόεδρος του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου Απόστολος Βαλτάς, δήλωσε πως «το φάρμακο ενοχοποιήθηκε περισσότερο απ’ ό,τι του αναλογούσε», επισημαίνοντας πως και οι φαρμακοποιοί πλήρωσαν ακριβά τις περικοπές και τα clawback. «Το φαρμακείο βίωσε μείωση κερδών πάνω από 30%, ενώ αν συνυπολογίσουμε και τη συνολική μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης και τις άλλες επιπτώσεις της λιτότητας, φτάνουμε σε μια μείωση κερδών της τάξης του 65-70%» τόνισε χαρακτηριστικά.
Πέντε προτάσεις
Στην επιχειρηματική θεώρηση του clawback, αναφέρθηκε με ομιλία του ο εντεταλμένος σύμβουλος της ΠΕΦ Βασίλης Πενταφράγκας, λέγοντας πως η αναντιστοιχία λόγων και πράξεων θα πρέπει κάποτε επιτέλους να σταματήσει : Από τη μια πλευρά η ελληνική παραγωγική φαρμακοβιομηχανία αναγνωρίζεται ως αναπτυξιακός κλάδος που δημιουργεί σημαντική Προστιθέμενη Αξία και από την άλλη όλες οι πολιτικές των τελευταίων ετών – με αποκορύφωμα το clawback – υπονομεύουν στην πράξη τη δυναμική αυτή». Εκτιμάται ότι η ελλιπής αξιοποίηση των δυνατοτήτων της ελληνικής παραγωγικής φαρμακοβιομηχανίας στοιχίζει στην ελληνική οικονομία 0,5% του ΑΕΠ !
Οι εξαιρετικά χαμηλοί (ανεπαρκείς) κλειστοί προϋπολογισμοί για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία δραματικών υπερβάσεων. Παρά τις τεράστιες μειώσεις που επεβλήθησαν στις τιμές των φαρμάκων και ειδικότερα στα ελληνικά οικονομικά φάρμακα, συνεχίζεται η δραματική και αναίτια επιβάρυνση τους με συνεχώς υψηλότερο Clawback κάθε χρόνο.
Οι βασικές αιτίες της διαρκούς αύξησης της δαπάνης και του Clawback είναι η αδυναμία ελέγχου του όγκου (volume) και αδυναμία ελέγχου της υποκατάστασης (volume mix), η αδυναμία αξιολόγησης της επίπτωσης των νέων δραστικών ουσιών στη δαπάνη και η αδυναμία ελέγχου της συνταγογράφησης Φαρμάκων Υψηλού Κόστους, η συμπερίληψη δαπανών πρόληψης και πρόνοιας στη φαρμακευτική δαπάνη και η διατήρηση αντικινήτρων για τη χρήση οικονομικότερων σκευασμάτων.
Οι παραπάνω στρεβλώσεις εξακολουθούν να χαρακτηρίζουν σταθερά τη φαρμακευτική πολιτική στη χώρα μας, παρά τις συνεχείς μνημονιακές «μεταρρυθμίσεις» των τελευταίων χρόνων που στην πράξη αποδείχθηκαν ατελέσφορες. Είναι ξεκάθαρο ότι η μονομερής εστίαση στην περιστολή της δαπάνης, οδήγησε στην αποτυχία ουσιαστικού εξορθολογισμού της φαρμακευτικής αγοράς και στην αδυναμία παραγωγής βιώσιμων εξοικονομήσεων.
Η μείωση των παραγωγικών επενδύσεων, η ανάσχεση παραγωγικών δυνατοτήτων – εξαγωγών (2ο εξαγώγιμο προϊόν μετά τα πετρελαιοειδή), η αδυναμία δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, η μείωση ανταγωνιστικότητας είναι οι δυσβάσταχτες συνέπειες για την φαρμακοβιομηχανία.
Αντίστοιχα οι συνέπειες για το κράτος είναι φαύλος κύκλος και αδιέξοδο, όταν υπάρχει αδυναμία συγκράτησης δαπανών, απώλεια εσόδων και διατήρηση ελλείμματος εμπορικού ισοζυγίου. Δεδομένου ότι είναι παράδοξο, από τη μία πλευρά η Πολιτεία να επιδιώκει την αύξηση της διείσδυσης των γενοσήμων και ταυτόχρονα να τιμωρεί τα γενόσημα με εξοντωτικό clawback σε βαθμό που να πλήττει τη βιωσιμότητά τους.
Με βάση τα παραπάνω, η ελληνική παραγωγική φαρμακοβιομηχανία έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις για τη φαρμακευτική δαπάνη και το clawback :
- Επιμερισμός του κλειστού προϋπολογισμού της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης σε τρεις υπο-προϋπολογισμούς: (α) on patent, (β) Ν.3816 και (γ) φάρμακα απροστάτευτης αγοράς (off patent + γενόσημα). Αυτό θα σταματήσει επιτέλους την αδικία όπου τα γενόσημα και τα παλαιά δοκιμασμένα φάρμακα, επιβαρύνονται με clawback λόγω της αύξησης της δαπάνης που προκαλούν τα νέα πολύ ακριβά φάρμακα που διατίθενται κυρίως μέσω των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ
- Κάλυψη της δαπάνης των εμβολίων και των ορών από διαφορετικό κονδύλι σύμφωνα και με τη μεθοδολογία του Συστήματος Λογαριασμών Υγείας του ΟΟΣΑ.
- Κάλυψη από τον προϋπολογισμό πρόνοιας τουλάχιστον του 50% της δαπάνης που αφορά στους ανασφαλίστους. Η φαρμακοβιομηχανία με συναίσθημα ευθύνης και πίστη στην αξία της κοινωνικής προσφοράς, έχει εδώ και μια τριετία αναλάβει την κάλυψη αυτού του σημαντικού κόστους που μόνο το 2018 αναμένεται να ξεπεράσει τα 200 εκατ. €. Όμως πλέον η επιβάρυνση αυτή ξεπερνά τις δυνατότητές της
- Κίνητρα για την επιλογή οικονομικότερων θεραπειών σε γιατρούς, φαρμακοποιούς και πολίτες.
- Αξιοποίηση δεδομένων ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, έλεγχος και λογοδοσία.
To clawback, νομικά
Στην συνέχεια ο Διδάκτωρ Νομικής και Δικηγόρος με ειδίκευση στο φαρμακευτικό δίκαιο Ιωάννης Πετρόγλου, ανέπτυξε τη νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας σε υποθέσεις clawback, καθώς και τα νομικά ζητήματα που δεν έχουν μέχρι σήμερα αντιμετωπιστεί από το Δικαστήριο. Κατά την εκτίμησή του, η μέχρι σήμερα νομολογία του ΣτΕ για το clawback δεν προεξοφλεί αναγκαστικά τις επόμενες αποφάσεις του Δικαστηρίου, καθ’ όσον έχουν μεταβληθεί άρδην οι συνθήκες που σταθμίζονται, στα πλαίσια της αρχής της αναλογικότητας.
Ειδικότερα, το δημοσιονομικό συμφέρον, πλέον, δεν επιβάλλει στον ίδιο βαθμό, όπως στο παρελθόν, τη διατήρηση του clawback. Παράλληλα, έχει αυξηθεί ραγδαία η ένταση της προσβολής των δικαιωμάτων των φαρμακευτικών επιχειρήσεων, λόγω της γεωμετρικής αύξησης των υπερβάσεων της νοσοκομειακής και εξωνοσοκομειακής δαπάνης και της σωρευτικής επιβάρυνσής τους με άλλες χρηματικές επιστροφές.
Ο κ. Πετρόγλου επισήμανε ότι ο μηχανισμός clawback δεν είναι συμβατός με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Ανέφερε ότι αναμένεται η έκδοση απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κίνηση διαδικασίας εις βάρος της Ελλάδας για παράβαση του ενωσιακού δικαίου, λόγω του clawback, καθώς και η έκδοση αποφάσεων από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου για προσβολή της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.