Δυσμενείς ήταν τελικά οι επιπτώσεις των αλλαγών που εφαρμόστηκαν στη χώρα στον κλάδο των φαρμακείων, σε εφαρμογή των εκθέσεων του ΟΟΣΑ για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, κατά τη μνημονιακή περίοδο.
Οι προτάσεις του διεθνούς οργανισμού όχι μόνο δεν επέφεραν τα αναμενόμενα οφέλη από τη λειτουργία του ανταγωνισμού με το “άνοιγμα” του “κλειστού” επαγγέλματος των φαρμακοποιών, αντίθετα σε αρκετές περιπτώσεις δημιούργησαν και εμπόδια στην πρόσβαση των ασθενών στην φαρμακευτική τους αγωγή. Αιτία, είτε η περίπτωση της απελευθέρωσης του ωραρίου, που οδήγησε στη μείωση των φαρμακείων σε εφημερία, είτε η περίπτωση των ΜΥΣΥΦΑ, των οποίων οι τιμές αυξήθηκαν τελικά, παρά τις διαβεβαιώσεις περί του αντιθέτου.
Με “εκκίνηση” το 2013 οπότε καταρτίστηκε η πρώτη έκθεση, τα κύρια θέματα που απασχόλησαν τον κλάδο του φαρμακείου ήταν η απελευθέρωση της τιμής των ΜΗΣΥΦΑ, η απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας των φαρμακείων, το ιδιοκτησιακό καθεστώς των φαρμακείων και η κατάργηση του περιορισμού των αποστάσεων μεταξύ τους.
Στο θέμα αναφέρεται εκτεταμένη μελέτη του Γιάννη Δαγρέ, μέλους του Δ.Σ. του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου και ειδικού γραμματέα του ΦΣΑ, για τις επιπτώσεις των μέτρων του ΟΟΣΑ στον κλάδο.
ΜΥΣΥΦΑ
Σε ότι αφορά τα μη υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΥΣΥΦΑ), οι εκθέσεις του ΟΟΣΑ, ζητούσαν την απελευθέρωση των τιμών, με στόχο τη μείωσή τους, εξαιτίας του ανταγωνισμού, ενώ παράλληλα ζητούσαν τη διάθεση εκτός φαρμακείου, πάλι για την αύξηση του ανταγωνισμού.
Σύμφωνα με τη μελέτη, τελικά στην πράξη έγινε ακριβώς το αντίθετο. Οι τιμές, όχι μόνο δεν μειώθηκαν όταν απελευθερώθηκαν, αλλά αντιθέτως αυξήθηκαν, και σε πολλές περιπτώσεις δραματικά, επιβαρύνοντας “τον χειμαζόμενο Έλληνα πολίτη”, αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Δαγρές. Και προσθέτει: “Μόλις σε έναν χρόνο από την έναρξη εφαρμογής της απελευθέρωσης τιμών στα ΜΥΣΥΦΑ οι τιμές τους αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 17%, και σε μεμονωμένες περιπτώσεις μέχρι και 100%. Και μάλιστα, οι τιμές συνεχίζουν να ακριβαίνουν και με τρόπο πλέον ανεξέλεγκτο και χαοτικό (μη προγραμματισμένο, μη εκ των προτέρων ανακοινώσιμο).
Όσον αφορά τη διάθεσή τους εκτός Φαρμακείων, αυτό επισήμως χαρακτηρίστηκε από τους Αρμόδιους Επιστημονικούς Φορείς της Πολιτείας, καθώς και τους εκπροσώπους των Επιστημονικών κλάδων Υγείας (Ιατρικούς και Φαρμακευτικούς) ως λανθασμένο, επιπόλαιο και επικίνδυνο για τη Δημόσια Υγεία, κάτι που εύλογα οδήγησε σε θέσπιση επιστημονικών κριτηρίων προστασίας της Δημόσιας Υγείας ως προϋπόθεση για να αποτολμηθεί μία τέτοια νομοθετική πρόβλεψη, με αποτέλεσμα το επιχειρηματικό-εμπορικό ενδιαφέρον για μία τέτοια αλλαγή να αποδειχθεί τελικά αμελητέο.
Ωράριο λειτουργίας
Σύμφωνα με τη μελέτη, για το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων οι Εκθέσεις ΟΟΣΑ υποστήριζαν ότι η κατάργηση του ενιαίου, κοινού ωραρίου λειτουργίας με 24ωρες εφημερίες και η αντικατάστασή του με ένα ελεύθερο ή διευρυμένο ωράριο, θα βελτίωνε την πρόσβαση του κοινού στα Φαρμακεία.
Και εδώ, στην πράξη έγινε ακριβώς το αντίθετο. Πράγματι βελτιώθηκε μεν η πρόσβαση σε φαρμακεία, αλλά μόνο για κάποιες λίγες εμπορικές ώρες της ημέρας και μόνο σε κάποιες λίγες προνομιούχες περιοχές (εμπορικού ενδιαφέροντος), οι οποίες ανέκαθεν καλύπτονταν επαρκώς.
Το τίμημα αυτής της αναμενόμενης συγκέντρωσης, που ευνόησε άνισα και μόνο λίγα μεγάλα φαρμακεία σε βάρος όλων των υπολοίπων, ήταν να πληγούν και να μειωθούν οι εφημερίες (διημερεύσεις και διανυκτερεύσεις), και έτσι να αυξηθεί κατακόρυφα η ταλαιπωρία του κοινού που χρειάζεται φαρμακείο τις μη-εμπορικές ώρες της ημέρας και στις μη-εμπορικές περιοχές της χώρας.
Άνοιξε δηλαδή η ψαλίδα της ανισότητας στην πρόσβαση, ανάλογα με τον τόπο κατοικίας και την ώρα που θα τύχει να συμβεί το δυσάρεστο και θα χρειαστούν φαρμακείο.
Ενδεικτικά, μόνο στην Αθήνα, από τότε που καταργήθηκε το ενιαίο, κοινό ωράριο, βελτιώθηκε μεν η πρόσβαση του κοινού τα Σάββατα πρωί και κάποιες λίγες ώρες στα απογεύματα των καθημερινών ημερών (που προηγουμένως καλύπτονταν από τα εφημερεύοντα φαρμακεία). Εξαιτίας αυτού όμως, μειώθηκαν οι εφημερίες των φαρμακείων κατά 36%, φέρνοντας έτσι τεράστια ταλαιπωρία στο κοινό, τελικά.
Ιδιοκτησιακό καθεστώς
“Στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των φαρμακείων οι Εκθέσεις ΟΟΣΑ κινήθηκαν σε ακόμα σαθρότερο, από άποψης τεκμηρίωσης, έδαφος. Όχι απλά προέταξαν αόριστες και αναπόδεικτες θεωρίες, […] αλλά σε αυτό το θέμα ειδικά αγνόησαν παντελώς και πάγια Νομολογία του Ανωτάτου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Πρότειναν απελευθέρωση, δηλαδή το δικαίωμα να νέμονται την ιδιοκτησία και τη διαχείριση και μη-φαρμακοποιοί ή/και το δικαίωμα ένας φαρμακοποιός να μπορεί να είναι ιδιοκτήτης και διαχειριστής άνω του ενός φαρμακείου, παρόλο που η απεριόριστη ευθύνη του σε όσα διαχειρίζεται παραμένει εν ισχύ, αλλά δεν θα μπορεί να είναι ο ίδιος παρών για να την επιβλέπει ταυτόχρονα παντού”, σημειώνει ο κ. Δαγρές.
Συνεχίζοντας προσθέτει: “Η απελευθέρωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των Φαρμακείων επιβλήθηκε μεν τελικά, αλλά δεν προσέλκυσε το αναμενόμενο επιχειρηματικό ενδιαφέρον το οποίο οι υποστηρικτές των Εκθέσεων ΟΟΣΑ ισχυρίζονταν.
Αντίθετα όμως, προκάλεσε διαπιστωμένα και περιττή αναστάτωση στην οργάνωση του πανελλαδικού δικτύου φαρμακείων της χώρας, υποδαυλίζοντας και ευνοώντας, ως νομοθετικό “παραθυράκι”, νοσηρά φαινόμενα παραβατικότητας και απάτης, που σε μία μόνο συγκεκριμένη περίπτωση κόστισαν εκατομμύρια ευρώ στα οικονομικά του Συστήματος Υγείας της χώρας.
Ταυτόχρονα, γέννησε στην πράξη, παρά τις νομοθετικές προφυλάξεις που έχουν ληφθεί, πλήθος σοβαρές νομοθετικές συγκρούσεις και αμφισημίες, με χαρακτηριστικότερη την επιβολή ανησυχητικής σύγκρουσης ρόλων μεταξύ επιστήμονα υγείας φαρμακοποιού υποκείμενου σε Δεοντολογία με Ποινικές Ρήτρες και του ίδιου ατόμου σε περίπτωση που υπόκειται σε σχέση εξαρτημένης εργασίας σε τρίτο, φαρμακοποιό ή μη”.
Αποστάσεις γεωγραφικές
Στις γεωγραφικές αποστάσεις στην αδειοδότηση φαρμακείων οι Εκθέσεις ΟΟΣΑ ισχυρίζονταν ότι η ρύθμιση αυτή έχει καταστρατηγηθεί ήδη, οπότε δεν υπάρχει λόγος να υφίσταται. Και δεν υπήρχε πουθενά αιτιολογία κάποιου πιθανού οφέλους από την κατάργησή της.
Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας της μελέτης, “οι επιπτώσεις από την κατάργηση της ρύθμισης αυτής δεν έχουν ακόμα καταγραφεί με εμπειρικά στοιχεία και με ακρίβεια, σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιπτώσεις. Μία διαφαινόμενη τάση μετακίνησης και συγκεντροποίησης Φαρμακείων υπέρ λίγων εμπορικώς προνομιούχων περιοχών της χώρας και συνοικιών των πόλεων, και σε βάρος κατ΄ αναλογίαν όλων των υπολοίπων περιοχών της χώρας και συνοικιών των πόλεων δεν έχει γίνει ακόμα αντικείμενο επαρκούς εξέτασης.
Έχει όμως παρατηρηθεί και επισημανθεί, ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα, από τους οικείους Φαρμακευτικούς Συλλόγους”.