Το 63,90% των απασχολούμενων στη βιομηχανία φαρμάκων είναι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ ή κάτοχοι Μεταπτυχιακών ή Διδακτορικών Τίτλων Σπουδών, όταν στο σύνολο της μεταποίησης και της οικονομίας τα μερίδια αυτά είναι 22,7% και 35,0% αντίστοιχα. Ταυτόχρονα, οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στη βιομηχανία φαρμάκων είναι από τις υψηλότερες μεταξύ των κλάδων της μεταποίησης
Ο τομέας της υγείας είναι έντασης γνώσης και ως εκ τούτου τα θέματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού είναι ιδιαίτερης σημασίας για τον κλάδο.
Τα παραπάνω επισημαίνονται στην έκθεση του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών (ΣΕΒ) με θέμα “Ανθρώπινο Δυναμικό στην Υγεία”, στην οποία επισημαίνεται ότι “το πρόβλημα της αναντιστοιχίας της ζήτησης και της προσφοράς δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον τομέα της υγείας”.
Το προφίλ του τομέα
Ο τομέας προϊόντων και υπηρεσιών υγείας, είναι ένα σημαντικό κλαδικό σύστημα της ελληνικής οικονομίας, το οποίο περιλαμβάνει τους κλάδους παραγωγής φαρμάκων και καλλυντικών, καθώς και την παροχή υπηρεσιών υγείας από ΝΠΙΔ (ιδιωτικές κλινικές, εργαστήρια, κέντρα αποκατάστασης κλπ). Πρόκειται για έναν τομέα, με έντονη επενδυτική δραστηριότητα και σημαντική συνεισφορά στην απασχόληση, στο προϊόν και στις εξαγωγές της οικονομίας.
Οι ευκαιρίες ανάπτυξης της παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων είναι ιδιαίτερα σημαντικές, λαμβάνοντας υπόψη, κυρίως, τις δυνατότητες παραγωγής φαρμάκων, την επικείμενη λήξη πατεντών σε φάρμακα ευρείας κατανάλωσης, την επέκταση της παραγωγής σε φυτικά φάρμακα και καλλυντικά και την ενίσχυση της εγχώριας κατανάλωσης γενοσήμων φαρμάκων.
Στη διάρκεια των ετών 2009-2016, παρατηρήθηκε αύξηση των επιχειρήσεων φαρμάκων από 51 σε 92, των βιομηχανιών καλλυντικών από 321 σε 437 και μείωση των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών υγείας από 583 σε 453. Το 2016, οι απασχολούμενοι στις παραπάνω επιχειρήσεις ήταν 16.800 άτομα, 4.500 άτομα και 21.000 άτομα, αντίστοιχα.
Σύγχρονες απαιτήσεις ανθρώπινου δυναμικού
Οι τελευταίες εξελίξεις της ύφεσης έχουν οδηγήσει τις επιχειρήσεις φαρμάκου σε ενίσχυση της εξωστρέφειάς τους, προκειμένου να αποκαταστήσουν μέρος της πτώσης της εγχώριας κατανάλωσης, η οποία οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης για στελέχη των τμημάτων εξαγωγών, market development και market access. Πρόκειται για στελέχη που διαθέτουν γνώσεις επιστημών υγείας (βιολογία και φαρμακευτική) ή θετικών επιστημών (χημεία) σε συνδυασμό με γνώσεις των οικονομικών της υγείας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ξένων αγορών, όπως η δομή τους, η δραστηριοποίηση άλλων επιχειρήσεων σε αυτές και τα βασικά στοιχεία του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει τη διάθεση των φαρμακευτικών προϊόντων. Τέλος, τα εν λόγω στελέχη θα πρέπει να διαθέτουν άριστη γνώση ξένων γλωσσών, ιδίως της αγγλικής, καθώς και εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες.
Αντίστοιχα, η μεταβολή της συνταγογράφησης με δραστική ουσία, άλλαξε και το προφίλ των απαιτούμενων γνώσεων και δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται σε τμήματα πωλήσεων και marketing των βιομηχανιών φαρμάκων, δημιουργώντας παράλληλα την ανάγκη ενίσχυσης των ιατρικών τμημάτων τους. Το ανθρώπινο δυναμικό που ασχολείται με τις πωλήσεις και την προώθησή τους θα πρέπει να διαθέτει συνδυασμό γνώσεων επιστημών υγείας (βιολογία, φαρμακευτική), οικονομικών της υγείας, αλλά και του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη διάθεση των φαρμακευτικών προϊόντων. Ιδιαίτερα σημαντικές για τα εν λόγω στελέχη είναι οι δεξιότητες διαπραγμάτευσης και επικοινωνίας, καθώς και οι ψηφιακές δεξιότητες.
Ταυτόχρονα, ο ρόλος των ειδικών σε θέματα ρυθμιστικού πλαισίου, έχει αναβαθμιστεί σημαντικά στη βιομηχανία φαρμάκων. Πρόκειται για στελέχη, τα οποία πρέπει να διαθέτουν εξειδικευμένες νομικές γνώσεις και ικανότητες εφαρμογής του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των επιχειρήσεων του κλάδου. Από την άλλη πλευρά, το ανθρώπινο δυναμικό που ασχολείται με θέματα συμμόρφωσης και διασφάλισης ποιότητας, το οποίο επίσης προέρχεται συνήθως από επιστήμες υγείας ή θετικές επιστήμες, θα πρέπει να διαθέτει γνώσεις οικονομικών της υγείας και του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία της φαρμακευτικής αγοράς. Παράλληλα, η αύξηση των φορέων που εμπλέκονται με την παραγωγή και κυκλοφορία φαρμάκων, οδήγησε τις επιχειρήσεις στη δημιουργία νέων ρόλων (key account managers), για τη διαχείριση των σχέσεων τους με τους φορείς αυτούς, αλλά και την τήρηση των διαδικασιών που αυτοί προβλέπουν. Τα εν λόγω στελέχη θα πρέπει να διαθέτουν γνώσεις του ρυθμιστικού πλαισίου και των οικονομικών της υγείας, καθώς και του γενικότερου περιβάλλοντος εντός του οποίου λειτουργούν οι φορείς αυτοί. Για τη συγκεκριμένη ομάδα ειδικοτήτων ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι δεξιότητες της επικοινωνίας, της εργασίας σε ομάδα, αλλά και της διαπραγμάτευσης.
Μειώσεις στους προϋπολογισμούς της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης μέσω των κλειστών προϋπολογισμών, έχουν προκαλέσει στενότητα των διαθέσιμων πόρων με αποτέλεσμα να καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική η τεκμηρίωση της αξίας των φαρμάκων και η αξιολόγηση των διάφορων θεραπευτικών εναλλακτικών. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω φαρμακο-οικονομικών αναλύσεων (μελέτες επίδρασης στη συνολική δαπάνη, μελέτες κόστους αποτελέσματος κ.α.) οι οποίες εμπίπτουν στο γνωστικό πεδίο των οικονομικών της υγείας. Έτσι, οι βασικές αρχές των οικονομικών της υγείας, σε συνδυασμό με τις δεξιότητες διαπραγμάτευσης και επικοινωνίας αποτελούν έναν κρίσιμης σημασίας συνδυασμό γνώσεων και δεξιοτήτων που πρέπει να διαθέτουν τα εν λόγω στελέχη.
Ευκαιρίες ανάπτυξης – νέες δεξιότητες
Παρά τις πιέσεις που δέχεται ο τομέας της υγείας τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν ορισμένα πεδία, τα οποία μπορούν να προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξής του, ενώ η αξιοποίησή τους μπορεί να δημιουργήσει ζήτηση για νέες δεξιότητες. Στην κατεύθυνση αυτή το πεδίο ανάπτυξης, άρα και οι απαιτούμενες δεξιότητες, σχετίζονται με:
- τη γήρανση του πληθυσμού
- την παραγωγή φαρμάκων
- την ανάπτυξη κλινικών μελετών
- την παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων και την εξατομικευμένη προσέγγιση ασθενών
- τον ιατρικό τουρισμό.